სულხან-საბა ორბელიანის ელჩობა
სულხან-საბა ორბელიანის ელჩობა – 1713-15. დიდი ქართველი მწერლისა და მოაზროვნის სულხან-საბა ორბელიანის ელჩობა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებში (იტალია, საფრანგეთი და სხვა). განპირობებული იყო იმდროინდელი საქართველოს პოლიტიკურ მესვეურთა (გიორგი XI, ვახტანგ VI) ახალი პოლიტიკური კურსისა და ორიენტაციის ძიებით. უფრო კონკრეტულად კი – სულხანს სახსრები „უნდა ეშოვა, რათა სპარსეთის ტყვეობიდან გამოეხსნა მისივე აღზრდილი, ქართლის გამგებელი ვახტანგი და მისი დავალებით ნიადაგი მოესინჯა, შეეძლო თუ არა დასავლეთ ევროპას, კერძოდ კი საფრანგეთს დახმარების ხელი გამოეწვდინა ქრისტიანული საქართველოსათვის.
ელჩობა დაიწყო 1713 წლის 17 დეკემბერს საფრანგეთ ის გემით, რომლის სახელი იყო „L Assomption“ („მიძინება“). მოგზაურობის მარშრუტი: კონსტანტინოპოლი – მარსელი – პარიზი – რომი, ბოლის კონსტანტინოპოლი – თურქეთის გზით – საქართველო. სულხან-საბა პარიზში ეახლა ლუი -XIV-ს, ხოლო რომში პაპს –კლემესტ მეთერთმეტეს. სულხან-საბა ელჩობის პერიოდში სწავლობდა დასავლეთ ევროპის ქვეყნების სახელმწიფო წყობილებას, მმართველობის ფორმებს. იგი მოუხიბლავს „ჟენევის რესპუბლიკას, რომელსაც ხალხის არჩეული დუკები მართავენ“. სულხანს მიუმართავს მეფე ლუისათვის: − „თქვენი ღვთისმოსავობაა მიზეზი დიდო ხელმწიფევ, რომ თქვენი უდიდებულესობა იქნება ხელისამპყრობელი იმდენად დაშორებული ქვეყნების მეფეებისა და მფარველი სარწმუნოებისა, როგორიც ჩემი ქვეყანა საქართველოა“. პაპს შეუქია სულხან საბა შემდეგი სიტყვებით: „მიხარიან, რომში დიდი ხმა დაგივარდა, კარგად იქცევი და გონიერადო.“
სულხან-საბას მთავარი მიზანი, როგორც აღინიშნა, ვახტანგის გამოსახსნელად ევროპის სახელმწიფოთა დახმარების მიღება იყო, იგი რომის პაპს შაჰის წინაშე შუამდგომლობას და ფულად დახმარებას სთხოვდა. ეს ფული იმისათვის იყო საჭირო. რომ შაჰის კარი მოექრთამათ ძვირფასი ტყვის დასახსნელად, ამის საზღაურად სულხან-საბა პაპის წინაშე პირობას იძლეოდა, რომ საქართველო კათოლიკურ სარწმუნოებას მიიღებდა და აღმოსავლეთში რომისა და საფრანგეთის ერთგული მოკავშირე იქნებოდა. რომის პაპმა მხარი დაუჭირა მას და უშუამდგომლა კიდეც საფრანგეთის იმპერატორის წინაშე, მაგრამ ამ პერიოდში „დიდი პაპის“ სიტყვას ძველი ფასი აღარ ჰქონდა. ევროპის სახელმწიფოთა საგარეო პოლიტიკა ამ დროს ანგარიშიანობაზე იყო დამყარებული და, ბუნებრივია, რომ პარიზში შორეული „ქრისტიანი“ მეფის ბედი სრულიადაც არ აწუხებდათ, ირან-საფრანგეთის 1708 სავაჭრო ხელშეკრულების რატიფიკაცია წინასწარ გამორიცხავდა საბას ელჩობის წარმატებას ლუი XIV-ის კარზე; ამასთანავე ლუი XIV-ის გარდაცვალებამ, საფრანგეთში მმართველი წრეების შეცვლამ, თურქეთთან და ირანთან ურთიერთობის გამწვავების რიდმა თუ თვით დასავლეთ ევროპაში ახალი პრობლემების წარმოქმნამ უნიადაგო გახადა ყოველგვარი მცდელობა საქართველო-დასავლეთ ევროპის პოლიტიკური დაახლოებისათვის - „მრავალი ჭირის გადამხდელი, მთელი საქართველოს მამა“ სულხან-საბა ორბელიანი ძლივსღა დაბრუნდა თავის სამშობლოში.
