ფსათჰა
ფსათჰა (ადიღ. Псэтхьэ: псэ – „სული“, тхьэ – „ღმერთი“) – სულის ღმერთი ადიღურ მითოლოგიაში; ზოგიერთი მონაცემით – მდედრობითი იპოსტასით. ღვთაებათა პანთეონში თავისი მნიშვნელობით თჰა/თჰაშხოს შემდეგ დგას. თჰასთან ერთად, იგი გასცემს და მართავს სულებს. შ. ნოღმოვისა და ლ. ლავროვის აზრით, ფსათჰა თჰა/თჰაშხოს მეორე სახელია. ლ. ლავროვი, არცთუ უსაფუძვლოდ, მას ქრისტიანულ „სულის ღმერთად“ (სულიწმიდად) მიიჩნევს, მ. ტალპა კი – მზის ღვთაებად (?).
ფსათჰას (ПсатхIа) შესახებ განსხვავებული წარმოდგენები გავრცელებულია აბაზებში, რომლებთანაც იგი წეს-ჩვეულებებისა და ტრადიციების მფარველი სულია. მაგალითად, ფსათჰა ღამით იმ ახალრძლის გაგუდვას ცდილობს, რომელიც დადგენილ ნორმებს არ იცავს და ქმრის მშობლებსა და და-ძმებს სახელით მიმართავს. ასეთ შემთხვევაში რძლის მშობლიური ოჯახი ვალდებულია ფსათჰას თხა შესწიროს და პატიება სთხოვოს.
ლიტერატურა
- Кабардинский фольклор. Вступительная статья, комментарии и словарь М. Е. Талпы. М.-Л. 1936;
- Лавров Л. И. Доисламские верования адыгейцев и кабардинцев // Исследования и материалы по вопросам первобытных религиозных верований. Труды Института этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. Новая серия. Т. 51. М., 1959;
- Шортанов А. Т. Адыгская мифология. Нальчик, 1982;
- Ногмов Ш. Б. История адыхейского народа, составленная по преданиям кабардинцев. Нальчик, 1982;
- Мижаев М. И. Псатха // Мифы народов мира. Т. II. М., 1982;
- Копсергенова В. З. Серебряные нити. Приметы и поверья абазин. Карачаевск, 2012;
- Мыжей М., Пащты М. Адыгэ мифологием и энциклопедие. Тхьэхэр, лIыхъужьхэр, культхэр, нэщэнэхэр. Черкесск-Нальшык-Мейкъуапэ. 2012;
- Чамакова С. Т. Трансформация религиозных взглядов адыгов на примере основных адыгских космогонических божеств // Вестник Майкопского государственного технологического университета. Вып. № 3, 2015;
- Куёк А. С. Псэтх // Нартоведение в XXI веке: проблемы, поиски, решения. Материалы Международной научно-практической конференции. Магас, 2016.
