ხვართქლა
ხვართქლა - (Convolvulus arvensis L.)
მეგრულად – მაბგრა, მაბურა, დიხაში სურო, დიხაში ცურუ, ბადადია.
ხვართქლასებრთა ოჯახის მრავალწლიანი მცენარეა. ხვიარა ღეროთი, ინვითარებს გრძელ მთავარღერძა ფესვს, რომელიც ნიადაგში 3 მ-მდე სიღრმით ვრცელდება. ღეროები 120 სმ-მდე სიგრძისაა, გართხმული, წარმოქმნის ხშირ როზეტს. ფოთლები ისრისებრ-შუბისებრია, გრძელყუნწიანი. ყვავილები მსხვილია ძაბრისებრი, მოთეთრო-ვარდისფერი, სუსტი, სასიამოვნო სურნელის. ყვ. V-IX; ნაყ. VII-X.
იზრდება ფერდობებზე, ასარევლიანებს ნათესებს, გვხვდება აგრეთვე ველებზე და გზის პირებზე, მთის შუა სარტყელში.
მცენარე მდიდარია ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებებით. ყველა ნაწილი შეიცავს ფლავონოიდებს, გლიკოზიდებს, ვიტამინებს, განსაკუთრებით А, С და Е, მწარე და მთრიმლავ ნივთიერებებს, ნახშირწყლებს, შაქარს, ლორწოს, სხვადასხვა სახის მჟავებს: პროტოკატეხინის, კოფეინის, ქლოროგენის, განტიზინის, ფერულის, ვანილის, სალიცილის და სხვ., ზოგიერთ ტოქსიკურ ალკალოიდებს, რის გამოც მისი გამოყენება სიფრთხილეს მოითხოვს, ზუსტად უნდა იქნეს დაცული დოზები.
სამკურნალო ნედლეულს ღეროები და ფესვები წარმოადგენს, იშვიათად ყვავილები და თესლები. გროვდება ყვავილობის პერიოდში.
მეცნიერული კვლევების თანახმად, მისი ექსტრაქტები ხასიათდება ციტოტოქსიკური, ანტიოქსიდანტური, ჰეპატოპროტექტორული, ჰიპოტენზიური, სიმსივნის საწინააღმდეგო, ანტიბაქტერიალური და დიურეზული მოქმედებით. მისი ძირითადი თვისება სასაქმებელი მოქმედებაა, რაც განპირობებულია მასში კონვულვინის არსებობით.
ძალიან პოპულარულია ხალხურ მედიცინაში. ფესვებს იყენებენ ნევროზის, კბილის ტკივილის, გასტრიტის, ჭრილობების შესახორცებლად. ბალახის ნაყენს, ნახარშს და ჩაის – სიმსივნის, ტუბერკულოზის, ყელის ტკივილის, პირის ღრუს, ციებ-ცხელების, ქრონიკული ბრონქიტის დროს. ბალახის წვენი შველის დერმატომიკოზს და დერმატიტებს. ყვავილების ნახარშს ხმარობენ გულის წასვლის, ნევროზის, დერმატიტის სამკურნალოდ. ხოლო თესლების ნახარშით კურნავენ ხველას, ნეფრიტს, დიზურეას.
