ხორხი
ხორხი – (Larynx), ადამიანის ხორხი წარმოდგენილია ხრტილოვან-კუნთოვანი მილით, რომელიც ხახის ქვედა ნაწილში არის მოთავსებული და ფიქსირებულია ინის ძვლის კუნთებით ზემოდან და ფარისებრი კუნთებით შუაში. ქვემოთ ის გადადის ტრაქეაში ბეჭდისებრი ხრტილის დონეზე. ხორხის დახურვა-გახსნაზე პასუხისმგებელია ორი პატარა ხრტილი – (ციცხვისებრი ხრტილი) c. Arytenoide.
ხმოვანი იოგები და ხორხის შუამდებარე კუნთები ამ ხრტილებზეა დაჭიმული.
ხორხის დახურვას უზრუნველყოფს ორი წყვილი და ერთი კენტი კუნთი. ხორხის კონსტრიქტორები, ორი წყვილი კუნთი კი ყიას აფართოებს.
ხმოვანი იოგები ხორხს სამ სართულად ყოფს:
- — ყიის სართული (Glottic area), ეს სამკუთხედი ზონა ორ ხმოვან იოგს შორის არსებული სივრცეა, რომელიც ფონაციისას
იხურება და შემდეგ იხსნება. ხმოვანი იოგის წინა 2/3 შედგება მყესოვან-მემბრანოზული სტრუქტურისგან. უკანა 1/3 კი წარმოდგენილია ხრტილოვანი სტრუქტურით და მიმაგრებულია ციცხვისებრი ხრტილის მორჩზე.
- — ყიის ზედა სართული (Supraglottic area) ქვედა საზღვარი ხმო- ვანი იოგებია, ხოლო ზედა – ხორხ-სარქველის საპროექციო ხაზი.
- — ყიის ქვედა სართული – ხორხის მე-3 სართული (Subglottic area) ქვემოთ, ტრაქეისაკენ გრძელდება და მისი ზედა
საზღვარი ხმოვანი იოგებია.
ხორხის ლორწოვანი, ცხვირის ლორწოვანის მაგვარია – ცილინდრული, ცილიარული უჯრედებით.
ხორხის ინერვაცია X წყვილი ნერვის ტოტებით ხორციელდება.
არჩევენ ორ ლარინგეალურ ნერვს:
- — ქვედა, შებრუნებითი ლარინგეალური ნერვი (n. recurrens), რომელიც ხორხის ძირითად მამოძრავებელ ნერვად არის მიჩნეული. მისი სახელი მოდის მისი ტრაექტორიიდან – ის ჩადის აორტამდე და უკან ბრუნდება ტრაქეაში. იგი ფარისებრ ჯირკვალთან მჭიდრო კონტაქტშია. ამიტომ მისი დაზიანება არც თუ ისე იშვიათია თიროიდექტომიის დროს.
- — ზედა ლარინგეალური ნერვი, რომელიც სათავეს უფრო მაღლა, კისერში იღებს. ბეჭდისებრ-ფარისებრი და ხორხის შუამდებარე კუნთების ინერვაცია მის ძირითად ფუნქციას წარმოადგენს.
ფუნქცია
ხორხი 3 ძირითად ფუნქციას ასრულებს:
- — სუნთქვითი, ხმოვანი იოგების გაშლის დროს;
- — ფონატორული, როდესაც ხმოვანი იოგების მოძრაობით ხდება ხმის რეზონირება და კონტროლი;
- — სფინქტერის ფუნქცია, რომელიც ყლაპვის დროს იცავს ტრაქეას. ეს, ძირითადად, ხორციელდება ენის ძირის და ხორხის მოძრაობით და რაც არ უნდა მოულოდნელი იყოს, ხორხ-სარქველი აქ მინიმალურად მუშაობს. ამიტომ ქირურგიული ჩვენების დროს (მაგ. სიმსივნეები), მისი ამოკვეთა არ გვიშლის ხელს ჭამის პროცესში.
