ჰადაჯადე
ჰადაჯადე / ჰადაჯადი - (ადიღ. Хьэдэджадэ, აბაზ. ХIададжьады), ადიღური და აბაზური პანდემონიუმის ერთ-ერთი ავსული, მიცვალებულის მოხეტიალე სული, რომელიც ღამღამობით დაძრწის აულში და აულის გარშემო, აკაკუნებს საცხოვრებლის ფანჯრებზე, შიშისმომგვრელად ღრიალებს, იტაცებს ფრინველსა და წვრილფეხა საქონელს; ადამიანთან შეხვედრისას გაიძახის: „ვარ ბრმა, უხრწნელი მკვდარი“ (როგორც ჩანს, სიბრმავის გამო ატარებს ჯოხს, რომლითაც ადამიანს იგერიებს), ან კიდევ: „მე მშიერი ვარ, საჭმელს არ მაჭმევენ“. იმისათვის, რომ ჰადაჯადი საფლავიდან არ ამოვიდეს, აბაზები მიცვალებულს ყბის ძვალს უმტვრევენ და მის საფლავზე პალოს არჭობენ. ჩერქეზთა რწმენით, ბოროტი ადამიანები სიკვდილის შემდეგ ჰადაჯადეებად გარდაიქმნებიან, რისი ნიშანიც მათ ჯერ კიდევ სიცოცხლეში უვლინდებათ: მკერდზე ღორის ჯაგარი ეზრდებათ. ასეთივე ბედი ეწევათ იმ ადამიანთა სულებს, რომლებმაც სიცოცხლე თვითმკვლელობით მოისწრაფეს, აგრეთვე მოკლულთ, რომელთა სისხლი ჯერ კიდევ შურუძიებელია.
ლიტერატურა
- Рижский М. Демонологические представления шапсугов // Религиозные пережитки у черкессов-шапсугов. Материалы Шапсугской экспедиции 1939 г. Под редакцией С. А. Токарева и Е. М. Шиллинга. Сб. научных студенческих работ, вып. 17. Этнография. М., 1940;
- Мафедзев С. Х. Адыги. Обычаи, традиции (Адыгэ хабзэ). Нальчик, 2000;
- Мыжей М., Пащты М. Адыгэ мифологием и энциклопедие. Тхьэхэр, лIыхъужьхэр, культхэр, нэщэнэхэр. Черкесск-Налшык-Мейкъуапэ. 2012;
- Копсергенова В. З. Серебряные нити. Приметы и поверья абазин. Карачаевск, 2012.
