ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლო

20:52, 21 თებერვალი 2023-ის ვერსია

ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლო − ევროკავშირის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ინსტიტუტს წარმოადგენს ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლო (ეკმს), რომლის უმთავრესი მიზანია კანონმდებლობის დაცვა ხელშეკრულებების ინტერპრეტაციისა და იმპლემენტაციის პროცესში, ასევე, სამართლებრივი დავების მოგვარება ეროვნულ მთავრობებსა და ევროკავშირის ინსტიტუტებს შორის. გარკვეულ შემთხვევებში ევროკავშირის ინსტიტუტების წინააღმდეგ დავის წარმოება ასევე შეუძლიათ პირებს, კომპანიებსა და ორგანიზაციებს. თავისი პრეცედენტული სამართლით სასამართლომ არსებითი როლი ითამაშა ევროპული ინტეგრაციის გაღრმავების საქმეში. მის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა ერთიანი პოლიტიკის მიმართულებების ეფექტური ფუნქციონირება.

ევროკავშირის კანონმდებლობის მახასიათებლები

კანონმდებლობის წყაროები

ევროკავშირის სამართლებრივი სისტემა ეფუძნება რამდენიმე წყაროს:

პირველად კანონმდებლობას – ლისაბონის ხელშეკრულების შემდგომი სამართლებრივი მოწყობა რეგულირდება (1) ევროკავშირის ხელშეკრულებისა და (2) ევროკავშირის ფუნქციონირების ხელშეკრულებით. ზოგიერთი მკვლევარის აზრით, ისინი ევროკავშირის კონსტიტუციის მაგივრობას ასრულებენ, ვინაიდან მათ ეროვნული კონსტიტუციების მსგავსი ბევრი ელემენტი გააჩნიათ. მაგალითად, მათშიც დადგენილია გადაწყვეტილების მიღების ინსტიტუციური სტრუქტურა და გარკვეული ხარისხით განსაზღვრულია პირთა უფლებები და თავისუფლებები და ხელისუფალთა ძალაუფლების შეზღუდვები. პირველ მათგანში მოიაზრება ის ინსტიტუტები, რომლებიც ამ წიგნში დეტალურად არის განხილული. მეორე მათგანი კი გულისხმობს: ა) ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების ქარტიას, რომელმაც ლისაბონის ხელშეკრულებით, რამდენიმე გამონაკლისის გარდა, სავალდებულო ძალა შეიძინა; ბ) 1950 წლის ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების დაცვის ევროპული კონვენცია, რომელთან მიერთებაც მომავალში იგეგმება; და გ) სამართლებრივი აქსიომა, რომ ფუნდამენტური უფლებები წარმოადგენს ევროკავშირის სამართლის ზოგად პრინციპებს (Nugent, 2010, p. 208; Staab, 2011, p. 75; ტურავა, 2010, გვ. 131-136).

მათ გარდა, კონსტიტუციურ ხელშეკრულებებად მოიაზრება ასევე ფოლადისა და ქვანახშირის ევროპული თანამეგობრობის, ევროპული ეკონომიკური თანამეგობრობისა და ატომური ენერგიის ევროპული კავშირის დამფუძნებელი ხელშეკრულებები, შერწყმის ხელშეკრულება, საბიუჯეტო ხელშეკრულებები, 1972, 1981, 1986, 1995, 2004, 2005 და 2011 წლებში მიღებული გაწევრიანების ხელშეკრულებები, ერთიანი ევროპული აქტი, მაასტრიხტის, ამსტერდამისა და ნიცის ხელშეკრულებები და სხვა. ამასთან, ხელშეკრულებების წონადობის სამართლებრივ წყაროდ შეიძლება იქცეს შესაბამისი კონვენციები (მაგალითად, ბრიუსელისა და რომის კონვენციები) და წევრი ქვეყნების მიერ მიღებული აქტები (მაგალითად, ევროპული საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც ინსტიტუციურ ფარგლებს სცდება. ევროპული საბჭოს ოფიციალურ აღიარებამდე, ასეთი აქტები იყო თუნდაც ლუქსემბურგის და იოანინას კომპრომისები) (Horspool & Humphreys, 2012, pp. 94-97; Kaczorowska, 2011. pp. 200-205).

მეორად კანონმდებლობას ევროკავშირის ინსტიტუტების მიერ მიღებული სამართლებრივი აქტების ერთობლიობა ქმნის მეორადი კანონმდებლობას, ე.წ. აკი კომუნიტარს (acquis communautaire), რომელთაგან აღსანიშნავია რეგულაცია, დირექტივა, გადაწყვეტილება, რეკომენდაცია და მოსაზრება. მიზნისა და მიმღები ინსტიტუტის მიხედვით, ლისაბონის ხელშეკრულება მათ ყოფს საკანონმდებლო და საიმპლემენტაციო აქტებად. საკანონმდებლო აქტი, რომელიც ძირითადად მხოლოდ საბჭოს ან საბჭოსა და პარლამენტის მიერ ერთობლივად მიიღება, უფრო ზოგადი ხასიათისაა, უფრო მნიშვნელოვან საკითხებს მოიცავს და პოლიტიკის კონკრეტულ მიმართულებაში სამართლებრივ ჩარჩოს ადგენს. საიმპლემენტაციო აქტი უმთავრესად კომისიის პრეროგატივაა, უფრო ადმინისტრაციულ ან ტექნიკურ საკითხებს ფარავს და საკანონმდებლო აქტებით დადგენილი მჭიდრო გაიდლაინებით არის შეზღუდული (Nugent, 2010, p. 209; Horspool & Humphreys, 2012, pp. 102-105; Kaczorowska, 2011. pp. 213-228).

კანონის სხვა წყაროებს − სტატუტური/სახელშეკრულებო კანონმდებლობის ბუნდოვანების გამო, ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს გადაწყვეტილებები (განმარტებები და ინტერპრეტაცია) მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ევროკავშირის სამართლებრივი ბაზის შექმნასა და განვითარებაში (Nugent, 2010, pp. 210-211). ასევე, ევროკავშირის ხელშეკრულების მიხედვით, თავისი გადაწყვეტილებების მიღებისას მართლმსაჯულების სასამართლომ პატივი უნდა სცეს კანონის ზოგად პრინციპებს, რომელთა შორის მოიაზრება დისკრიმანაციის დაუშვებლობა, პროცედურული წესებისა და უფლებების პატივისცემა, კანონიერება და სხვა (Nugent, 2010, p. 212; Gianfrancesco, 2012, pp. 296-298; Hix & Hoyland, 2011, p. 79). გარდა ამისა, ევროკავშირის კანონმდებლობის კიდევ ერთ სხვა წყაროს წარმოადგენს საერთაშორისო სამართალი. განსაკუთრებით ლისაბონის ხელშეკრულების შემდეგ, როდესაც ევროკავშირს ოფიციალურად მიენიჭა იურიდიული პირის სტატუსი, მასზე ვრცელდება საერთაშორისო სამართლის ზოგიერთი ფუნდამენტური წესი, მათ შორის, სახელშეკრულებლო სამართლისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების პრივილეგიებისა და იმუნიტეტის შესახებ. და ბოლოს, აღსანიშნავია ასევე ევროკავშირის ასოცირების, თანამშრომლობისა და ვაჭრობის ხელშეკრულებები, რომლებიც, ცალკეული მკვლევარების აზრით, ზოგჯერ საერთაშორისო სამართლის კიდევ ერთ მიმართულებად მიიჩნევა (Horspool & Humphreys, 2012, pp. 105-108; Nugent, 2010, p. 212; Kaczorowska, 2011. pp. 228-233).

რეგულაცია ა) მისი სრულად და ზუსტად შესრულება სავალდებულოა; ბ) ეხება ყველა წევრ სახელმწიფოს; გ) ეროვნულ დონეზე არ საჭიროებს დამატებითი საიმპლემენტაციო ზომების მიღებას; დ) ძირითადად არის კონკრეტული, დეტალური და ტექნიკური ხასიათის.

დირექტივა ა) დირექტივით დადგენილი მიზნის შესრულება სავალდებულოა, მისი მიღწევისთვის საჭირო მეთოდი და ინსტრუმენტები კი ეროვნული დედაქალაქების გადასაწყვეტია; ბ) შესაძლოა არ ეხებოდეს ყველა წევრ ქვეყანას; გ) ეროვნულ დონეზე საჭიროებს საიმპლემენტაციო ზომებს; დ) ჩვეულებრივ, რეგულაციასთან შედარებით უფრო ზოგადია, რაც იმპლემენტაციის დროს ეროვნულ კონსტიტუციურ და სამართლებრივ სისტემებში მოქნილობას უწყობს ხელს.

გადაწყვეტილება ა) მისი სრულად და ზუსტად შესრულება სავალდებულოა; ბ) შეიძლება ეხებოდეს როგორც რამდენიმე ან ყველა წევრ სახელმწიფოს, ასევე, კონკრეტულ პირებს (მათ შორის, ორგანიზაციებს) და ვალდებულებებს; გ) მათი უმრავლესობა ადმინისტრაციული ხასიათისაა.

რეკომენდაცია და მოსაზრება მათი შესრულება არ არის სავალდებულო. მსგავსი ტიპის იურიდიული ძალის სამართლებრივი აქტებია ასევე დეკლარაცია, კომუნიკაცია, მემორანდუმი, პროგრამა, კონვენცია, გაიდლაინი, რეზოლუცია და შეთანხმება (Nugent, 2010, p. 210-211; Kaczorowska, 2011. pp. 213-228).

კანონმდებლობის სტატუსი, ფუნდამენტური პრინციპები და დოქტრინები

ევროკავშირი წარმოადგენს ავტონომიურ სამართლებრივ სისტემას, რომელსაც წევრი ქვეყნების სუვერენიტეტის შეზღუდვით გააჩნია პირებსა და სახელმწიფოებზე უფლებებისა და ვალდებულებების დაწესების ძალაუფლება. აღნიშნული სისტემა, რომელიც, ფაქტობრივად, 1963-1964 წლების ფლამინიო კოსტა ენელის წინააღმდეგ (Flaminio Costa VS ENEL) და ვან გენდ ენ ლოოსის საქმეებზე გადაწყვეტილებებით მართლმსაჯულების სასამართლოს მიერ სამართლებრივად იქნა გამყარებული, ეფუძნება ორ დოქტრინას: პირდაპირ ეფექტსა და უზენაესობას (Nugent, 2010, p. 213; McCormick, 2011, p. 222; Horspool & Humphreys, 2012, p. 75; Dinan, 2010, pp. 268-269; Reinisch, 2009, pp. 62-63; Mangiameli, 2012, pp. 116-120; Hix & Hoyland, 2011, pp. 84-86).

1963 წელს მართლმსაჯულების სასამართლომ პირველად ვან გენდ ენ ლოოსი ნიდეჩლანდების გადასახადების ადმინისტაციის წინააღმდეგ (Van Gend en Loos VS Nederlandse Administratie der Belastingen) საქმით დაადგინა, რომ ევროკავშირის კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებები ან დაწესებული მოვალეობები (გარდა წინასწარ შეთანხმებული გამონაკლისებისა) სავალდებულო წესით აღიარებული და იმპლემენტირებული უნდა იყოს ეროვნული სასამართლოების მიერ (Horspool & Humphreys, 2012, pp. 75-76; Nugent, 2010, p. 213; Reinisch, 2009, pp. 50-62; Kaczorowska, 2011. pp. 305-339). ლისაბონის ხელშეკრულებით კი ოფიციალური აღიარება მოიპოვა უზენაესობის პრინციპმა, რომლის მიხედვითაც ევროკავშირის კანონებს ეროვნულ კანონმდებლობაზე აღმატებული სტატუსი აქვთ. შედეგად, როგორც 1978 წელს მართლმსაჯულების სასამართლომ სიმენტალი კომისიის წინააღმდეგ (Simmenthal VS Commission) საქმეში დაასკვნა, ევროპულ და შიდა კანონებს შორის კონფლიქტის შემთხვევაში, ეროვნულმა სასამართლომ ევროკავშირის კანონმდებლობით უნდა იხელმძღვანელოს. მართლაც, თუ ევროკავშირის დონეზე მიღებულ კანონებს წევრი ქვეყნები საკუთარი სურვილისა და კომფორტის გათვალისწინებით უარყოფდნენ, მაშინ შეუძლებელი იქნებოდა ერთიანი სამართლებრივი სისტემისა და საერთო პოლიტიკის მიმართულებების ეფექტური და გამართული ფუნქციონირება (Nugent, 2010, p. 213; McCormick, 2011, pp. 221-222; Reinisch, 2009, p. 64; Kaczorowska, 2011. pp. 341-364; Chalmers, Davies & Monti, 2010, pp. 203-205). აქვე მნიშვნელოვანია იმის ხაზგასმა, რომ ეს დოქტრინები ეხება ისეთ სფეროებს, რომლებიც წევრი ქვეყნების მიერ სამართავად გადაცემული აქვს ევროკავშირს, ანუ ევროკავშირის კომპეტენციებს განეკუთვნება. სხვა შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, წევრი სახელმწიფოები განსხვავებულად მოქმედების შესაძლებლობას ინარჩუნებენ.

აღსანიშნავია ასევე, რომ ევროკავშირის დამფუძნებელ აქტებში მოცემულია კანონის ზოგადი ფუნდამენტური პრინციპები. მათ შორის, აღსანიშნავია: ა) სუბსიდიარობა – ექსკლუზიური კომპეტენციების გარდა, ევროკავშირმა სხვა სფეროებში უნდა იმოქმედოს მხოლოდ მაშინ, თუ მიზნის ეფექტურად მიღწევა შეუძლებელია - ეროვნულ, რეგიონულ ან ადგილობრივ დონეზე. ამასთან, ლისაბონის ხელშეკრულებაში ჩაიწერა ევროკავშირისა და წევრი ქვეყნების კომპეტენციების ნუსხა და ეკმს-ოს მიენიჭა ამ საკითხებზე დავების განხილვის ექსკლუზიური უფლება ანუ Kompetenz-Kompetenz, როგორც ამას გერმანელი კონსტიტუციონალისტები უწოდებენ; ბ) პროპორციულობა – ევროკავშირის ინსტიტუტების აქტივობების ფორმა და შინაარსი არ უნდა აღემატებოდეს იმას, რაც საჭიროა ხელშეკრულებებით დადგენილი მიზნების მისაღწევად; გ) მდგრადობა — ევროკავშირის ხელშეკრულებაში შეტანილ იქნა მდგრადი განვითარების კონცეფცია, რომლის მიხედვითაც გარემოს დაცვის მოთხოვნები ევროკავშირის პოლიტიკის ყველა მიმართულებაში უნდა იყოს ინტეგრირებული; დ) თანასწორობა — ადამიანები არ უნდა იყვნენ დისკრიმინაციული მოპყრობის მსხვრეპლნი; ე) გამჭვირვალობა – იგულისხმება გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ღიაობა და ინსტიტუტების დოკუმენტებზე წვდომის უფლება (Horspool & Humphreys, 2012, pp. 130-158; Reinisch, 2009, pp. 93-95; Türk, 2009, pp. 129-141; Hoffman, 2009, pp. 48-56; Horsley, 2012; Hix & Hoyland, 2011, pp. 88-89).

კანონმდებლობის სხვა თავისებურებები

ევროკავშირის კანონმდებლობაზე საუბრისას მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნაც, რომ იგი ძირითადად ეკონომიკურ სფეროს არეგულირებს და ნაკლებ ყურადღებას უთმობს ისეთ საკითხებს, როგორებიც არის სისხლის, საოჯახო თუ საკუთრების სამართალი, განათლება, ჯანდაცვა და სხვა. როგორც წესი, მისი ფოკუსი მიმართულია შიდა ბაზრის, კონკურენციის, საბაჟო კავშირის, თევზჭერის, ტრანსპორტის, რეგიონული განვითარების, გარემოს დაცვის, ენერგეტიკისა და სოფლის მეურნეობის პოლიტიკისკენ.

ამასთან, მინიმუმ იმის გამო, რომ არსებობს მოთხოვნა სექტორული ინტერესების მხრიდან, რომ ერთიანი ქმედება არსებული პრობლემის გადაჭრის უფრო ეფექტური საშუალებაა და რომ შიდა ბაზრის გამართული ფუნქციონირებისთვის მხოლოდ საბაზრო ინსტრუმენტებზე საერთო წესების ქონა არ არის საკმარისი, ევროკავშირის კანონმდებლობა ბოლო ათწლეულების მანძილზე მნიშვნელოვნად გაფართოვდა. მატება განსაკუთრებით ნათელია გარემოს დაცვის მიმართულებით, ასევე, თავისუფლების, უსაფრთხოებისა და მართლმსაჯულების სფეროში.

და ბოლოს, შეიძლება ითქვას, რომ ერთიანი კომერციული პოლიტიკისა და საბაჟო კავშირის გარდა, ყველა სხვა სფეროში ევროკავშირისა და ეროვნული კანონმდებლობები ერთმანეთს ავსებენ (Nugent, 2010, pp. 212-213).

სასამართლო ინსტიტუტები

ისტორიული მიმოხილვა

ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს (ეკმს) ფესვები 1952 წელს იწყება, როდესაც პარიზის ხელშეკრულებით ფოლადისა და ქვანახშირის ევროპული თანამეგობრობის (ფქეთ) მართლმსაჯულების სასამართლო დაარსდა. ამ პერიოდში მის შემადგენლობაში მხოლოდ ექვსი მოსამართლე და ფოლადისა და ქვანახშირის ინდუსტრიის ერთი წარმომადგენელი იყვნენ. საჩივრის შემთხვევაში მას უმაღლესი ხელისუფლების (ფქეთ-ის აღმასრულებელი ორგანოს) გადაწყვეტილებების კანონიერების შესწავლა ევალებოდა. მოგვიანებით, რომის ხელშეკრულებებით ცალკე სასამართლოები დაფუძნდა ევროპული ეკონომიკური თანამეგობრობისა და ევრატომისთვის. შერწყმის ხელშეკრულებამ კი სამივე მათგანი ერთ ინსტიტუტში გააერთიანა და ლუქსემბურგში შვიდმოსამართლიან ევროპული თანამეგობრობის მართლმსაჯულების სასამართლოდ გარდაქმნა (McCormick, 2011, p. 221; Tamm, 2013, pp. 10-13; Dedman, 2010, p. 83).

ევროპული ინტეგრაციის ტემპის, წევრი ქვეყნებისა და მოსახლეობის რაოდენობის მატებასთან ერთად, მკვეთრად გაიზარდა სასამართლოს დატვირთვაც. შედეგად, ერთიანი ევროპული აქტით 1989 წელს დაარსდა პირველი ინსტანციის სასამართლო, რომელმაც პირველი განაჩენი 1990 წელს გამოიტანა. მის მოვალეობაში ნაკლებად რთულ საქმეებზე გადაწყვეტილების მიღება იყო (პრაქტიკაში უმრავლესი მათგანი კონკურენციის პოლიტიკის სფეროს ეხებოდა). ამავე მიზეზით, ნიცის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული რეფორმის ფარგლებში, 2005 წელს შექმნილმა ევროკავშირის სამოქალაქო სერვისის ტრიბუნალმა ინსტიტუტებსა და მის თანამშრომლებს შორის დავებზე აიღო პასუხისმგებლობა (Shuibhne, 2012, p. 149; McCormick, 2011, p. 221).

სასამართლო ხელისუფლებაში მასშტაბური ცვლილებები ლისაბონის ხელშეკრულებამ განახორციელა, როდესაც ევროპული თანამეგობრობის მართლმსაჯულების სასამართლო სასამართლოდ, პირველი ინსტანციის სასამართლო კი გენერალურ სასამართლოდ გარდაქმნა და სამოქალაქო სერვისის ტრიბუნალთან ერთად სამივე ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს ქოლგის ქვეშ გააერთიანა (McCormick, 2011, p. 221). ამასთან, კანონმდებლობის სვეტოვანი სისტემის გაუქმებასთან ერთად, ეკმს-ოს იურისდიქცია ყველა სფეროზე გავრცელდა, მათ შორის, ვიზებზე, თავშესაფრის, იმიგრაციისა და ადამიანების თავისუფალ გადაადგილებასთან დაკავშირებულ პოლიტიკის სხვა მიმართულებებზე. ერთადერთი გამონაკლისია საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკა, რომელზეც სასამართლოს იურისდიქცია კვლავ შეზღუდული დარჩა (Horspool & Humphreys, 2012, p. 70).

უკანასკნელი ცვლილებები 2016 წელს განხორციელდა, როდესაც 2016 წელს გაუქმდა ევროკავშირის სამოქალაქო სერვისის ტრიბუნალი, მისი საკითხების განხილვა კი გენერალურმა სასამართლომ გადაიბარა.

ლისაბონის ხელშეკრულების მდგომარეობით, ეკმს-ოს სამართლებრივი ბაზა ევროკავშირის ხელშეკრულების მე-19 და ევროკავშირის ფუნქციონირების ხელშეკრულების 251-281-ე მუხლებით დარეგულირდა (Joos, 2011, p. 77).

ეკმს-ოს სტრუქტურა

ამჟამად, მართლმსაჯულების სასამართლო (რომელსაც მართლმსაჯულების ევროპულ სასამართლოსაც უწოდებენ) შედგება 27 მოსამართლისგან, ანუ ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფო წარმოდგენილია ერთი მოსამართლით. ისინი ექვსწლიანი განახლებადი ვადით ინიშნებიან წევრი ქვეყნების მიერ „ერთსულოვანი თანხმობით“. კანდიდატებს უნდა ჰქონდეთ სათანადო კვალიფიკაცია და ეჭვქვეშ არ უნდა იდგეს მათი დამოუკიდებლობის ხარისხი. წარსული გამოცდილებით, მოსამართლეებად დანიშნულან როგორც ეროვნული სასამართლო სისტემაში მომუშავე პირები, ასევე, საერთაშორისო ორგანიზაციებში, სამთავრობო ან აკადემიურ დაწესებულებებში გამოცდილებამიღებული ადამიანები (McCormick, 2011, p. 224; Wallace, 2010, pp. 84-86).

ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს სტრუქტურა

ლისაბონის ხელშეკრულებით, დადგენილ მოთხოვნებთან წევრი ქვეყნების კანდიდატების შესაბამისობას სწავლობს შვიდკაციანი ჯგუფი, რომელიც დაკომპლექტებულია ევროკავშირის და ეროვნული უზენაესი სასამართლოების მოსამართლეებისა და ექსპერტებისგან და რომელთაგან მინიმუმ ერთი არის ევროპარლამენტის წარმომადგენელი. ჯგუფი ამზადებს მოსაზრებას კანდიდატებთან დაკავშირებით, თუმცა, საბოლოო გადაწყვეტილება მაინც წევრ ქვეყნებს ეკუთვნით. პარლამენტის გავლენა სასამართლოს წევრების დანიშვნაზე რეალურად მხოლოდ ამით შემოიფარგლება, რის გამოც მას არაერთხელ მოუთხოვია კანდიდატებისთვის საპარლამენტო მოსმენების დაწესება, მაგრამ უშედეგოდ (Shuibhne, 2012, p. 151; Nugent, 2010, pp. 214-215; McCormick, 2011, pp. 224-225; Horspool & Humphreys, 2012, p. 68; Kaczorowska, 2011. pp. 165-167).

ფუნქციების ეფექტურად შესრულებისთვის თითოეულ მოსამართლეს ჰყავს თავისი კაბინეტი სამი მდივნით სამართლებრივ საკითხებში და რამდენიმე ასისტენტით. ამასთან, მოსამართლეები უზრუნველყოფილნი არიან დამოუკიდებლობის მაღალი ხარისხით. ამას ადასტურებს ისიც, რომ მათი ვადაზე ადრე გათავისუფლება არ შეუძლიათ არც წევრ ქვეყნებს და არც ევროკავშირის ინსტიტუტებს. ამის შესაძლებლობა გარკვეული პირობებით მხოლოდ თავად მოსამართლეებს აქვთ ერთსულოვანი გადაწყვეტილებით (McCormick, 2011, pp. 225-226; Kaczorowska, 2011. p. 168; Moens & Trone, 2010, p. 338).

მოსამართლეები თავიანთი რიგებიდან სამწლიანი განახლებადი ვადითა და ფარული კენჭისყრის წესით ირჩევენ პრეზიდენტს. იგი პასუხისმგებელია სასამართლოს სხდომების წარმართვაზე, პალატებში – საქმეების განაწილებაზე, მოსამართლე-რაპორტიორის დანიშვნაზე, სხდომების ჩანიშვნასა და სხვა ინსტიტუტებთან ურთიერთობაზე (McCormick, 2011, p. 227; Kaczorowska, 2011. p. 167).

მართლმსაჯულების სასამართლოს ორგანიზაციული სტრუქტურა ამჟამად მოიცავს თერთმეტ გენერალურ ადვოკატსაც, რომლებიც იგივე წესითა და მოთხოვნების გათვალისწინებით ინიშნებიან, როგორც მოსამართლეები. სასამართლოში დამკვიდრებული არაოფიციალური პრაქტიკით, ექვს დიდ წევრ ქვეყანას მუდმივად ჰყავთ თავისი გენერალური ადვოკატი, ხუთს კი დანარჩენი წევრები როტაციის წესით არაგანახლებადი ექვსწლიანი ვადით წარადგენენ. გენერალური ადვოკატების რაოდენობის გაზრდაზე გადაწყვეტილებას მართლმსაჯულების სასამართლოს თხოვნით ერთსულოვნად იღებს ევროკავშირის საბჭო (Shuibhne, 2012, p. 150; Horspool & Humphreys, 2012, p. 68; Kaczorowska, 2011. p. 165).

გენერალური ადვოკატის მთავარი მოვალეობა სასამართლოში შემოსული საქმის დეტალური შესწავლა, არსებულ კანონმდებლობასთან მისი შესაბამისობისა და მდგომარეობის დადგენა და ღია სასამართლო სხდომაზე მოსამართლეების წინაშე თავის დასკვნების წარდგენაა (აღსანიშნავია, რომ მათი მოსაზრებები მოსამართლეებისთვის არ არის სავალდებულო, მაგრამ ხშირად სწორედ მათზე დაფუძნებით იღებს სასამართლო თავის გადაწყვეტილებებს). მათგან ერთი ყოველწლიური როტაციის საფუძველზე ასრულებს პირველი გენერალური ადვოკატის ფუნქციას. თითოეულ გენერალურ ადვოკატს თავისი საქმიანობის განხორციელებაში ეხმარება ოთხი მდივანი იურიდიულ საკითხებში (Nugent, 2010, pp. 214-215; Chalmers, Davies & Monti, 2010, p. 145; Moens & Trone, 2010, pp. 339-341).

გენერალურ ადვოკატებთან კონსულტაციის შემდეგ, მოსამართლეები უბრალო უმრავლესობით ექვსწლიანი განახლებადი ვადით ნიშნავენ რეგისტრატორს. იგი სასამართლოს გენერალური მდივანია და პასუხისმგებელია სხდომების გამართულად ჩატარებაზე, ჩანაწერების შენახვაზე, სასამართლოს გადაწყვეტილებების გამოქვეყნებასა და ზოგადად სასამართლოს ადმინისტრირებაზე. რეგისტრატორი რეგულარულად ხვდება მოსამართლეებს, მათთან ერთად გეგმავს და წყვეტს საქმეთა განხილვის ტექნიკურ–ადმინისტრაციულ-პროცედურულ საკითხებს (Dinan, 2010, pp. 272; Reinisch, 2009, p. 69; Kaczorowska, 2011. p. 167).

წლების მანძილზე საქმეთა რაოდენობის მკვეთრ ზრდასთან ერთად, შემცირდა პლენარული სხდომების (ანუ ისეთი სესიების, რომელშიც ყველა მოსამართლე მონაწილეობს) რიცხვი. ჩვეულებრივ, იმის მიხედვით, თუ რამდენად რთული ფაქტობრივი გარემოებებია, რამდენად სერიოზულად საჭიროებს საქმე არსებითად განხილვას და იგი სამართლებრივად რამდენად მნიშვნელოვანია ან სიახლეა, საქმეთა განხილვა კვირაში ორჯერ შეიძლება გაიმართოს სამ, ხუთ ან თხუტმეტ მოსამართლიან პალატებში. ლისაბონის ხელშეკრულებით, პლენარული სხდომა ძალიან იშვიათ შემთხვევებში მოიწვევა, მაგალითად, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქმე სამართლებრივად ან ფაქტობრივად განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა, მათ შორის, თუ სასამართლოს წინაშე ევროკომისიის ან აუდიტორთა სასამართლოს წევრის ან ევროპელი ომბუდსმენის პასუხისმგებლობის საკითხი დგას (Shuibhne, 2012, pp.158-159; McCormick, 2011, p. 226; Kaczorowska, 2011. p. 168).

ბევრ საკითხში გენერალურ და მართლმსაჯულების სასამართლოებს მსგავსი მახასიათებლები გააჩნიათ, მათ შორის, მოსამართლეების რაოდენობის, მათი დანიშვნის წესის, პალატებში განაწილებისა და საქმის განხილვის. უმთავრესი განსხვავება ორგანიზაციულ სტრუქტურაში არის ის, რომ გენერალურ სასამართლოში არ არიან გენერალური ადვოკატები. საჭიროების შემთხვევაში, მათ ფუნქციას ითავსებს ერთ-ერთი მოსამართლე (Nugent, 2010, p. 216; Kaczorowska, 2011. pp. 174-175). გენერალური სასამართლოს წევრთა რაოდენობის გაზრდა ხელშეკრულებების ჩასწორების გარეშე ევროკავშირის საბჭოს შეუძლია (McCormick, 2011, p. 228).

ნიცის ხელშეკრულების მოთხოვნითა და ევროპული კომისიის წინადადებით ევროკავშირის სამოქალაქო - სერვისის - ტრიბუნალი 2003 წელს დაფუძნდა, ფუნქციონირება კი 2005 წელს დაიწყო. მას ხშირად ევროკავშირის სპეციალიზებულ სასამართლოსაც უწოდებდნენ. იგი მჭიდროდ იყო დაკავშირებული გენერალურ სასამართლოსთან, იყენებდა მის უმეტეს ადმინისტრაციულ და ტექნიკურ სტრუქტურულ ერთეულს და ფაქტობრივად მის ავტონომიურ ნაწილს წარმოადგენდა. ტრიბუნალზე საუბრისას მნიშვნელოვანია მხოლოდ იმის აღნიშვნა, რომ მისი შვიდი მოსამართლე ექვსწლიანი ვადით ინიშნებოდა ევროკავშირის საბჭოს მიერ და რომ მისი გადაწყვეტილებები გარკვეული კრიტერიუმების დაკმაყოფილების შემთხვევაში (ძირითადად, პროცედურული დარღვევებისას) შეიძლებოდა გასაჩივრებულიყო გენერალურ სასამართლოში (Shuibhne, 2012, p. 150; Nugent, 2010, p. 223; Kaczorowska, 2011. pp. 175-176). ტრიბუნალი განიხილავდა ისეთ საქმეებს, რომლებიც ეხებოდა კონტრაქტებს, პენსიებს, ხელფასებს, დაწინაურება–ჩამოქვეითებას, დისკრიმინაციულ დამოკიდებულებას და სხვა (McCormick, 2011, p. 229; Chalmers, Davies & Monti, 2010, p. 149; Cortese, 2012). წარმატებული საქმიანობის მიუხედავად, 2016 წელს გაუქმდა ევროკავშირის სამოქალაქო სერვისის ტრიბუნალი. სანაცვლოდ, მისი განსჯადობის საქმეები გენერალურ სასამართლოში გადავიდა, გენერალური სასამართლოს მოსამართლეების რაოდენობა კი გაორმაგდა.