|
|
| (ერთი მომხმარებლის 4 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) |
| ხაზი 1: |
ხაზი 1: |
| − | [[ფაილი:MTis RanZili.jpg|thumb|250პქ|მთის ღანძილი]] | + | [[ფაილი:MTis RanZili.jpg|thumb|200პქ|მთის ღანძილი]] |
| − | '''მთის ღანძილი''' – (Allium victorialis L.); ოჯახი: ხახვისებრნი (Alliaceae). ბოლქვები ირიბ ფესურაზე სხედან. გარსი მკრთალი მურაა, ბადისებური. ფოთოლი 2-3-ია, გლუვი, ლანცეტა ან ფართო ელიფსური. ყვავილედი სფეროსებურია, ყვავილსაფარი – ვარსკვლავისებური. მისი ფოთოლი მოთეთრო-მწვანეა. მტვრიანას ძაფები 1.5-ჯერ გრძელია ყვავილსაფარზე. ყვ. ნაყ. IV-VII. | + | '''მთის ღანძილი''' – (Allium victorialis L.); <br /> |
| | + | '''ოჯახი:''' ხახვისებრნი (Alliaceae). |
| | | | |
| − | ჰოლარქტიკული სახეობაა, თითქმის ევრაზიული არეალით.
| + | – სამკურნალო, ბოლქვიანი მცენარეა, 0.4 მ-მდე სიმაღლის. შეფოთლილია აპრილიდან აგვისტომდე, ყვავილობს ივნისიდან ივლისამდე, [[თესლი|თესლები]] მწიფდება ივლის-აგვისტოში. [[ფოთოლი]] 2-3-ია, გლუვი, ლანცეტა ან ფართო ელიფსური. [[ყვავილედი]] სფეროსებურია, ყვავილსაფარი – ვარსკვლავისებური. მისი ფოთოლი მოთეთრო-მწვანეა. მტვრიანას ძაფები 1.5-ჯერ გრძელია ყვავილსაფარზე. იზრდება სუბალპურ მდელოზე [[დეკა]]სა და მთის მოცვთან ერთად. კარგად იზრდება მსუბუქ ქვიშნარ და საშუალო (თიხნარ), მჟავე, ნეიტრალურ და ტუტე ნიადაგებზე. ვერ იტანს დაჩრდილვას. სამცხე-ჯავახეთის ტერიტორიაზე იზრდება ტაბაწყურის მიდამოებსა და [[აბულ-სამსრის ქედი|აბულ-სამსრის ქედზე]], ასევე ცხრაწყაროს გადასასვლელზე, სადაც ჯავახეთის მოსახლეობა აგროვებს მთის ღანძილს და ზამთრისთვის მარინადს ამზადებს. |
| | | | |
| − | საერთო გავრცელება: შუა [[ევროპა]], ხმელთაშუაზღვის მხარე, მც.[[აზია]], ჩრდ. [[ამერიკა]].
| |
| | | | |
| − | [[კავკასია]]: იმიერკავკასია; [[ამიერკავკასია]]: [[აზერბაიჯანი]].
| |
| − |
| |
| − | [[საქართველო|საქართველოში]] გავრცელებულია: [[იმერეთი]], [[ქართლი]], [[მთიულეთი]], თუშ-ფშავ-ხევსურეთი, [[ჯავახეთი]] (ჭობარეთი), (საქ. მც.სარკვ., 1969).
| |
| − |
| |
| − | [[თბილისი|თბილისის]] მიდამოებისათვის პირველად ნ. ჩოლოყაშვილმა (1960) მოიყვანა. იზრდება [[საგურამო|საგურამოს]] ქედზე, გვხვდება იშვიათად.
| |
| − |
| |
| − | სახეობა შეზღუდული გავრცელებით ხასიათდება; იზრდება ტყის ზედა და სუბალპურ სარტყელში, მდელოებსა და ნაკადულების გასწვრივ. სინათლის მოყვარული, მეზოფილური მცენარეა, უპირატესობას ანიჭებს ჰუმუსიან, ტენიან ნიადაგებს.
| |
| − |
| |
| − | განსხვავებულია გვ. Allium-ის სახეობების ეკოლოგიური ამპლიტუდა. თბილისის მიდამოებში ისინი ბინადრობენ ნახევარუდაბნოს ზონიდან მთის შუა სარტყლამდე.
| |
| − |
| |
| − | ნახევარუდაბნოს სარტყელში გვხვდება: Allium rubellum ეფემერულ-აბზინდიან ფორმაციაში, თიხნარ ნიადაგებზე, ქვა-ღორღიან სუბსტრატზე შედის მთის ქსეროფიტების ასოციაციაში.
| |
| − |
| |
| − | A.pseudoflavum აბზინდიან-ეფემერულ ნახევრადუდაბნოებში, მთის ქსეროფიტების ფორმაციებში, ღორღიან სუბსტრატზე და თიხნარ ნიადაგებზე.
| |
| − |
| |
| − | ველის სარტყელში იზრდება: A.moschatum კორდიანებსა და ნაირბალახოვან ველებზე, ღორღიან, თიხნარ ნიადაგებზე.
| |
| − |
| |
| − | A.atroviolaceum–vaciwverian–ვაციწვერიან-ველისწივანიან, ბუჩქნარ-ნაირბალახოვან და მშრალ ნათესებში, ღორღიან-წვრილმარცვლოვან, ქვიშნარ სუბსტრატებზე.
| |
| − |
| |
| − | A.globosum-ბუჩქნარ-ნაირბალახოვან, მარცვლოვან-ნაირბალახოვან და მარცვლოვან-ბუჩქნარიან ველებზე, ქვიან და ღორღიან წვრილმარცვლოვან სუბსტრატებზე.
| |
| − |
| |
| − | A.rotundum–ნაირბალახოვან-კორდიანებზე, ბუჩქნაროვან-მარცვლოვან ველებზე, ღორღიან-წვრილმარცვლოვან სუბსტრატებზე.
| |
| − |
| |
| − | A.rupestre-ბუჩქნაროვან ნაირბალახოვანი ველები, ღორღიან-წვრილმარცვლოვანი სუბსტრატები.
| |
| − |
| |
| − | A.pulchellum-მარცვლოვან-ბუჩქნარიანი, ბუჩქნარ-ნაირბალახოვან, ფორმაციები, ღორღიან-წვრილმარცვლოვანი სუბსტრატები.
| |
| − |
| |
| − | A.albidum-ვაციწვერიან-ველისწივანიან, აბზინდიან-მარცვლოვან-ბუჩქნაროვანი ველობები, ღორღიან სუბსტრატებსა და კლდოვან ადგილებში.
| |
| − |
| |
| − | ტყის სარტყელში:
| |
| − |
| |
| − | A.ursinum – წიფლნარებსა და რცხილნარ ტყეებში;
| |
| − |
| |
| − | A.paradoxum – დაჩრდილული ფოთლოვანი ტყეები, მუხნარ-რცხილნარებში, იშვიათად ბუჩქნარებს შორის მდელოები.
| |
| − | მაღალმთიანეთის სარტყელი:
| |
| − |
| |
| − | A.kuthianum – მაღალმთიანეთის ველები, წვრილ-მარცვლოვანი მთა-ველის ნიადაგები.
| |
| − |
| |
| − | A.erubescens - მაღალმთიანეთის ნაირბალახოვანი ველობები და ბუჩქნარ-ნაირბალახოვანი ველები, ღორღიან-წვრილმარცვლოვანი სუბსტრატები.
| |
| − |
| |
| − | გვ. Allium-ის სახეობების უმრავლესობა იზრდება ველის სარტყელში, აბზინდიან-მარცვლოვნიან, ვაციწვერიან-ველისწივანიან, ნაირბალახოვან და იშვიათად ბუჩქნარიან ფორმაციებში.
| |
| − |
| |
| − | [[ხახვი|ხახვის]] ზოგიერთი სახეობა ველის სარტყლიდან გადადის ქვიან, აბზინდიან ქვიშნარ ნახევრადუდაბნოებში, მაგ., A.atroviolaceum, A.pulchellum – იჭრება წიფლნარ- რცხილნარ ტყეებში, სადაც ჭარბობს Fagus orientalis, Carpinus orientalis.
| |
| − |
| |
| − | A.rupestre – მუხნარი ტყეების ველობებზე.
| |
| − |
| |
| − | A.rotundum ღვიანების მდელოებზეც გვხვდება, ჟუნიპერუს ფოეტიდისსიმა და ჟ.პოლყცარპოს-ის შემადგენლობაში; ადის მაღალმთიანეთშიც. A.albidum – გავრცელებულია ველის ცენოზებშიც და გვხვდება მაღალმთიანეთის ველობებზეც.
| |
| − |
| |
| − | საკუთრივ ტყის სახეობებს მიეკუთვნება A.ursinum da A.paradoxum, რომლებიც ტყის ცენოზების შემადგენლობაში შედის გაზაფხულის სინუზიის სახით. აღნიშნული ეფემეროიდული გეოფიტები ვეგეტაციას იწყებენ ხეებზე ფოთლების გაშლამდე და განვითარების ციკლს სწრაფად ამთავრებენ.
| |
| − |
| |
| − | მაღალმთიანეთის სახეობებია A.kunthianum da A.erubesceus, იზრდებიან ქვიან-წვრილღორღიან სუმსტრატებზე და მთის ნაირბალახოვან ველებში.
| |
| − |
| |
| − | ამგვარად, გვ. Allium-ის ველის სარტყელში გავრცელებული სახეობები ფართო ეკოლოგიური ამპლიტუდით ხასიათდებიან, ვიდრე ნახევარუდაბნოსა და მაღალმთიანეთის; იზრდებიან აბზინდიან-მარცვლოვან, ნაირბალახოვან და ბუჩქნარიან ველებზე, შედის ნახევრად უდაბნოს სარტყელში , გვხვდება ასევე ტყის სარტყელში, ტყის ველობებსა და მდელოებზე, ტყის პირებზე.
| |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | == წყარო == | | == წყარო == |
| − | * [[თბილისის მიდამოების ფლორის სამკურნალო გეოფიტები]]. | + | * [[სამცხე-ჯავახეთი: ცნობარი]] |
| | * [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] | | * [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] |
| − |
| |
| − | [[კატეგორია: საქართველოს სამკურნალო მცენარეები]]
| |
| | [[კატეგორია:მრავალწლიანი მცენარეები]] | | [[კატეგორია:მრავალწლიანი მცენარეები]] |
| | [[კატეგორია:ბოლქვიანი მცენარეები]] | | [[კატეგორია:ბოლქვიანი მცენარეები]] |
| | [[კატეგორია:ხახვისებრნი]] | | [[კატეგორია:ხახვისებრნი]] |
– სამკურნალო, ბოლქვიანი მცენარეა, 0.4 მ-მდე სიმაღლის. შეფოთლილია აპრილიდან აგვისტომდე, ყვავილობს ივნისიდან ივლისამდე, თესლები მწიფდება ივლის-აგვისტოში. ფოთოლი 2-3-ია, გლუვი, ლანცეტა ან ფართო ელიფსური. ყვავილედი სფეროსებურია, ყვავილსაფარი – ვარსკვლავისებური. მისი ფოთოლი მოთეთრო-მწვანეა. მტვრიანას ძაფები 1.5-ჯერ გრძელია ყვავილსაფარზე. იზრდება სუბალპურ მდელოზე დეკასა და მთის მოცვთან ერთად. კარგად იზრდება მსუბუქ ქვიშნარ და საშუალო (თიხნარ), მჟავე, ნეიტრალურ და ტუტე ნიადაგებზე. ვერ იტანს დაჩრდილვას. სამცხე-ჯავახეთის ტერიტორიაზე იზრდება ტაბაწყურის მიდამოებსა და აბულ-სამსრის ქედზე, ასევე ცხრაწყაროს გადასასვლელზე, სადაც ჯავახეთის მოსახლეობა აგროვებს მთის ღანძილს და ზამთრისთვის მარინადს ამზადებს.
