ამერიკის შეერთებული შტატები (აშშ)
Labashidze (განხილვა | წვლილი) (→წყარო) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:ASS-s drosha.png|thumb|250პქ|აშშ-ს დროშა]] | [[ფაილი:ASS-s drosha.png|thumb|250პქ|აშშ-ს დროშა]] | ||
| − | '''ამერიკის შეერთებული შტატები (აშშ)''' - სახელმწიფო ჩრდილოეთ ამერიკაში. შედგება სამი ნაწილისაგან: ამერიკის შეერთებული შტატების კონტინენტური ნაწილისაგან, ალიასკისა და ჰავაის კუნძულებისაგან. | + | '''ამერიკის შეერთებული შტატები (აშშ)''' - [[სახელმწიფო]] ჩრდილოეთ [[ამერიკა|ამერიკაში]]. შედგება სამი ნაწილისაგან: ამერიკის შეერთებული შტატების კონტინენტური ნაწილისაგან, ალიასკისა და ჰავაის კუნძულებისაგან. |
კონტინენტური ნაწილი დასავლეთიდან შემოსაზღვრულია წყნარი ოკეანით, აღმოსავლეთიდან – [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანით]], სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან – მექსიკის ყურით. ალიასკას ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე, დასავლეთით და სამხრეთით – წყნარი ოკეანე. ჰავაის კუნძულები მდებარეობს წყნარ ოკეანეში. | კონტინენტური ნაწილი დასავლეთიდან შემოსაზღვრულია წყნარი ოკეანით, აღმოსავლეთიდან – [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანით]], სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან – მექსიკის ყურით. ალიასკას ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე, დასავლეთით და სამხრეთით – წყნარი ოკეანე. ჰავაის კუნძულები მდებარეობს წყნარ ოკეანეში. | ||
| − | '''საერთო ფართობი'''- 9631 ათ. | + | '''საერთო ფართობი'''- 9631 ათ. კმ<sup>2</sup>. |
'''მოსახლეობა''' 317,6 მლნ. კაცი (2012). | '''მოსახლეობა''' 317,6 მლნ. კაცი (2012). | ||
| ხაზი 20: | ხაზი 20: | ||
'''უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო''' – ორპალატიანი კონგრესი (სენატი და წარმომადგენელთა პალატა). | '''უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო''' – ორპალატიანი კონგრესი (სენატი და წარმომადგენელთა პალატა). | ||
| − | აშშ ნატოს და 70-მდე სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრი და წამყვანი ქვეყანაა. | + | აშშ [[ნატო (ორგანიზაცია)|ნატოს]] და 70-მდე სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრი და წამყვანი ქვეყანაა. |
| − | ჩრდილოეთ ამერიკაში 1775–83 წლებში, დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის პერიოდში 13 ინგლისური კოლონია გაერთიანდა და გამოაცხადეს დამოუკიდებელი სახელწიფო, ამერიკის შეერთებული შტატები (1776 წლის 4 ივლისი). 1783 წელს აშშ-ის დამოუკიდებლობა ცნო ინგლისმა. | + | ჩრდილოეთ ამერიკაში 1775–83 წლებში, დამოუკიდებლობისთვის [[ბრძოლა|ბრძოლის]] პერიოდში 13 ინგლისური კოლონია გაერთიანდა და გამოაცხადეს დამოუკიდებელი სახელწიფო, ამერიკის შეერთებული შტატები (1776 წლის 4 ივლისი). 1783 წელს აშშ-ის დამოუკიდებლობა ცნო ინგლისმა. |
XIX და XX საუკუნეების განმავლობაში 13 შტატს დაემატა 37 შტატი ქვეყნის დასავლეთით გაფართოებასთან ერთად. | XIX და XX საუკუნეების განმავლობაში 13 შტატს დაემატა 37 შტატი ქვეყნის დასავლეთით გაფართოებასთან ერთად. | ||
| − | I და II მსოფლიო ომებში გამარჯვებების და ცივი ომის დამთავრების შემდეგ (1991) აშშ გახდა მსოფლიოს ყველაზე ძლიერი და ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნა. აშშ აწარმოებს მთელი მსოფლიო წარმოების 20%-მდე პროდუქციას და ლიდერობს დამამუშავებელი მრეწველობის თითქმის ყველა დარგში. | + | I და [[II მსოფლიო ომი 1939-45|II მსოფლიო ომებში]] გამარჯვებების და [[ცივი ომი|ცივი ომის]] დამთავრების შემდეგ (1991) აშშ გახდა მსოფლიოს ყველაზე ძლიერი და ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნა. აშშ აწარმოებს მთელი მსოფლიო წარმოების 20%-მდე პროდუქციას და ლიდერობს დამამუშავებელი მრეწველობის თითქმის ყველა დარგში. |
მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია აგროსამრეწველო კომპლექსს – წარმოადგენს სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მსოფლიოს უმსხვილეს ექსპორტიორს, მისი წილი მსოფლიო ბაზარზე 25%-ს აღწევს. მრეწველობის და აგრარული კომპლექსისთვის დამახასიათებელია მაღალი კომპიუტერიზაცია, თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიების და სხვა სამეცნიერო მეთოდების გამოყენება. | მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია აგროსამრეწველო კომპლექსს – წარმოადგენს სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მსოფლიოს უმსხვილეს ექსპორტიორს, მისი წილი მსოფლიო ბაზარზე 25%-ს აღწევს. მრეწველობის და აგრარული კომპლექსისთვის დამახასიათებელია მაღალი კომპიუტერიზაცია, თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიების და სხვა სამეცნიერო მეთოდების გამოყენება. | ||
| − | აშშ არის მსოფლიოში უმსხვილესი იარაღის მწარმოებელი ქვეყანა. განსაკუთრებით მაღალ განვითარებას მიაღწია აერო-კოსმოსურმა, ელექტრო და ატომურმა მრეწველობამ. ხორციელდება სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოები. განვითარებულია სარკინიგზო, საგზაო და საჰაერო კომუნიკაციების ქსელი. | + | აშშ არის მსოფლიოში უმსხვილესი [[იარაღი (იურიდიული)|იარაღის]] მწარმოებელი ქვეყანა. განსაკუთრებით მაღალ განვითარებას მიაღწია აერო-კოსმოსურმა, ელექტრო და ატომურმა მრეწველობამ. ხორციელდება სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოები. განვითარებულია სარკინიგზო, საგზაო და საჰაერო კომუნიკაციების ქსელი. |
'''ატლანტის ოკეანეზე უმსხვილესი საზღვაო პორტებია:''' ნიუ-იორკი, ფილადელფია, ბალტიმორი, ბოსტონი, ნორფოლკი, ნიუპორტ-ნიუსი; მექსიკის ყურეში – ახალი ორლეანი, ჰიუსტონი, კორპუს-კრისტი, ტამპა, ბომონტი; | '''ატლანტის ოკეანეზე უმსხვილესი საზღვაო პორტებია:''' ნიუ-იორკი, ფილადელფია, ბალტიმორი, ბოსტონი, ნორფოლკი, ნიუპორტ-ნიუსი; მექსიკის ყურეში – ახალი ორლეანი, ჰიუსტონი, კორპუს-კრისტი, ტამპა, ბომონტი; | ||
| − | ''' | + | |
| − | წყნარი ოკეანის სანაპიროზე საზღვაო პორტებია''': – ლონგ-ბიჩი, ლოს-ანჯელესი, ოკლენდი, სიეტლი, ვალდიზი. | + | '''წყნარი ოკეანის სანაპიროზე საზღვაო პორტებია''': – ლონგ-ბიჩი, ლოს-ანჯელესი, ოკლენდი, სიეტლი, ვალდიზი. |
'''დიდი ტბების მთავარი პორტებია''': ჩიკაგო, დულუტი, ბუფალო, დეტროიტი, კლივლენდი. | '''დიდი ტბების მთავარი პორტებია''': ჩიკაგო, დულუტი, ბუფალო, დეტროიტი, კლივლენდი. | ||
| ხაზი 41: | ხაზი 41: | ||
'''უმსხვილესი საერთაშორისო აეროპორტებია''': ნიუ-იორკი (ჯონ ფ. კენედის სახელობის), ჩიკაგო (ო’ჰარა), ლოსანჯელესი, ვაშინგტონი (დალასი), სან-ფრანცისკო, მაიამი და სხვა. | '''უმსხვილესი საერთაშორისო აეროპორტებია''': ნიუ-იორკი (ჯონ ფ. კენედის სახელობის), ჩიკაგო (ო’ჰარა), ლოსანჯელესი, ვაშინგტონი (დალასი), სან-ფრანცისკო, მაიამი და სხვა. | ||
| − | შეიარაღებული ძალები შედგება სახმელეთო ჯარებისგან ([[არმია]]), სამხედრო-საჰაერო და სამხედრო-საზღვაო ძალებისგან (ფლოტი, საზღვაო ავიაცია, საზღვაო ქვეითები და სანაპირო დაცვა). საერთო რაოდენობა შეადგენს 1,309 მლნ. კაცს (2012), 907,1 ათ. – ორგანიზებულ რეზერვში და 46 ათ. – ეროვნულ გვარდიაში. სახმელეთო ჯარების საერთო რაოდენობა შეადგენს 639 ათ-ს, ორგანიზებულ რეზერვში – 497,3 ათასი კაცი. სამხედრო-საზღვაო ძალების და საზღვაო ქვეითთა საერთო რაოდენობა შეადგენს 330 ათ-ს, ორგანიზებული რეზერვი – 218,8 ათ., სამხედრო-საჰაერო ძალები – 340 ათ., ორგანიზებული რეზერვი – 191 ათ. კაცს. | + | '''[[შეიარაღებული ძალები]]''' შედგება [[სახმელეთო ჯარები|სახმელეთო ჯარებისგან]] ([[არმია]]), სამხედრო-საჰაერო და [[სამხედრო-საზღვაო ძალები|სამხედრო-საზღვაო ძალებისგან]] ([[ფლოტი]], [[საზღვაო ავიაცია]], [[საზღვაო ქვეითი ჯარი|საზღვაო ქვეითები]] და სანაპირო დაცვა). საერთო რაოდენობა შეადგენს 1,309 მლნ. კაცს (2012), 907,1 ათ. – ორგანიზებულ რეზერვში და 46 ათ. – ეროვნულ გვარდიაში. სახმელეთო ჯარების საერთო რაოდენობა შეადგენს 639 ათ-ს, ორგანიზებულ რეზერვში – 497,3 ათასი კაცი. სამხედრო-საზღვაო ძალების და საზღვაო ქვეითთა საერთო რაოდენობა შეადგენს 330 ათ-ს, ორგანიზებული რეზერვი – 218,8 ათ., სამხედრო-საჰაერო ძალები – 340 ათ., ორგანიზებული რეზერვი – 191 ათ. კაცს. |
| + | |||
| + | აშშ-ის შეიარაღებული ძალები იყოფა სტრატეგიულ და საერთო დანიშნულების ძალებად. | ||
| − | + | [[სტრატეგიულ ძალები|სტრატეგიულ ძალებში]] შედის – სტრატეგიულ შეტევით და სტრატეგიულ-თავდაცვითი ძალები. სტრატეგიული შეტევითი ძალები შეიცავენ სახმელეთო ბაზირების სტრატეგიულ ძალებს, სტრატეგიულ [[ავიაცია|ავიაციასა]] და საზღვაო ბაზირების სტრატეგიულ სარაკეტო ძალებს. სტრატეგიულ თავდაცვით ძალებში შედის სარაკეტო-ბირთვული დარტყმის გაფრთხილების (შეტყობინების) სისტემები, კოსმოსური სივრცის კონტროლის სისტემა და საჰაერო თავდაცვის საშუალებები. აშშ-ის შეიარაღებუილი ძალების ნაწილი განთავსებულია საზღვრებს გარეთ. განსაკუთრებით მსხვილი მოწინავე დაჯგუფებები განლაგებულია [[ევროპა|ევროპის]] ზონაში, [[აზია]] – წყნარი ოკეანის რეგიონსა და ახლო აღმოსავლეთში. | |
| − | აშშ-ის შეიარაღებული ძალების დაკომპლექტება ხდება დაქირავებული პირებით. ამერიკის შეერთებული შტატების შეირაღებული ძალების უმაღლესი მთვარსარდალი ქვეყნის პრეზიდენტია. პრეზიდენტი და თავდაცვის მდივანი (მინისტრი) ქმნიან ეროვნულ სამხედრო ხელმძღვანელობას; მათ ქმედითუნარიანობას უზრუნველყოფენ ეროვნული უშიშროების საბჭო და შტაბების უფროსების კომიტეტი. | + | აშშ-ის შეიარაღებული ძალების დაკომპლექტება ხდება დაქირავებული პირებით. ამერიკის შეერთებული შტატების შეირაღებული ძალების უმაღლესი [[მთვარსარდალი]] ქვეყნის პრეზიდენტია. პრეზიდენტი და თავდაცვის მდივანი (მინისტრი) ქმნიან ეროვნულ სამხედრო ხელმძღვანელობას; მათ ქმედითუნარიანობას უზრუნველყოფენ ეროვნული უშიშროების საბჭო და შტაბების უფროსების კომიტეტი. |
13:57, 12 მარტი 2018-ის ვერსია
ამერიკის შეერთებული შტატები (აშშ) - სახელმწიფო ჩრდილოეთ ამერიკაში. შედგება სამი ნაწილისაგან: ამერიკის შეერთებული შტატების კონტინენტური ნაწილისაგან, ალიასკისა და ჰავაის კუნძულებისაგან.
კონტინენტური ნაწილი დასავლეთიდან შემოსაზღვრულია წყნარი ოკეანით, აღმოსავლეთიდან – ატლანტის ოკეანით, სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან – მექსიკის ყურით. ალიასკას ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩრდილოეთის ყინულოვანი ოკეანე, დასავლეთით და სამხრეთით – წყნარი ოკეანე. ჰავაის კუნძულები მდებარეობს წყნარ ოკეანეში.
საერთო ფართობი- 9631 ათ. კმ2.
მოსახლეობა 317,6 მლნ. კაცი (2012).
ოფიციალური ენა – ინგლისური.
დედაქალაქი – ქ. ვაშინგტონი.
ადმინისტრაციული დაყოფა: 50 შტატი და კოლუმბიის ფედერალური ოლქი. ამერიკის შეერთებული შტატების მფლობელობაში შედის 20-მდე დამოკიდებული ტერიტორია (დამოკიდებული ტერიტორიები).
ამერიკის შეერთებული შტატები ფედერაციული რესპუბლიკაა.
სახელმწიფოს და მთავრობის მეთაური - პრეზიდენტი.
უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო – ორპალატიანი კონგრესი (სენატი და წარმომადგენელთა პალატა).
აშშ ნატოს და 70-მდე სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრი და წამყვანი ქვეყანაა.
ჩრდილოეთ ამერიკაში 1775–83 წლებში, დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის პერიოდში 13 ინგლისური კოლონია გაერთიანდა და გამოაცხადეს დამოუკიდებელი სახელწიფო, ამერიკის შეერთებული შტატები (1776 წლის 4 ივლისი). 1783 წელს აშშ-ის დამოუკიდებლობა ცნო ინგლისმა.
XIX და XX საუკუნეების განმავლობაში 13 შტატს დაემატა 37 შტატი ქვეყნის დასავლეთით გაფართოებასთან ერთად.
I და II მსოფლიო ომებში გამარჯვებების და ცივი ომის დამთავრების შემდეგ (1991) აშშ გახდა მსოფლიოს ყველაზე ძლიერი და ეკონომიკურად განვითარებული ქვეყნა. აშშ აწარმოებს მთელი მსოფლიო წარმოების 20%-მდე პროდუქციას და ლიდერობს დამამუშავებელი მრეწველობის თითქმის ყველა დარგში.
მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია აგროსამრეწველო კომპლექსს – წარმოადგენს სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მსოფლიოს უმსხვილეს ექსპორტიორს, მისი წილი მსოფლიო ბაზარზე 25%-ს აღწევს. მრეწველობის და აგრარული კომპლექსისთვის დამახასიათებელია მაღალი კომპიუტერიზაცია, თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიების და სხვა სამეცნიერო მეთოდების გამოყენება.
აშშ არის მსოფლიოში უმსხვილესი იარაღის მწარმოებელი ქვეყანა. განსაკუთრებით მაღალ განვითარებას მიაღწია აერო-კოსმოსურმა, ელექტრო და ატომურმა მრეწველობამ. ხორციელდება სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოები. განვითარებულია სარკინიგზო, საგზაო და საჰაერო კომუნიკაციების ქსელი.
ატლანტის ოკეანეზე უმსხვილესი საზღვაო პორტებია: ნიუ-იორკი, ფილადელფია, ბალტიმორი, ბოსტონი, ნორფოლკი, ნიუპორტ-ნიუსი; მექსიკის ყურეში – ახალი ორლეანი, ჰიუსტონი, კორპუს-კრისტი, ტამპა, ბომონტი;
წყნარი ოკეანის სანაპიროზე საზღვაო პორტებია: – ლონგ-ბიჩი, ლოს-ანჯელესი, ოკლენდი, სიეტლი, ვალდიზი.
დიდი ტბების მთავარი პორტებია: ჩიკაგო, დულუტი, ბუფალო, დეტროიტი, კლივლენდი.
უმსხვილესი საერთაშორისო აეროპორტებია: ნიუ-იორკი (ჯონ ფ. კენედის სახელობის), ჩიკაგო (ო’ჰარა), ლოსანჯელესი, ვაშინგტონი (დალასი), სან-ფრანცისკო, მაიამი და სხვა.
შეიარაღებული ძალები შედგება სახმელეთო ჯარებისგან (არმია), სამხედრო-საჰაერო და სამხედრო-საზღვაო ძალებისგან (ფლოტი, საზღვაო ავიაცია, საზღვაო ქვეითები და სანაპირო დაცვა). საერთო რაოდენობა შეადგენს 1,309 მლნ. კაცს (2012), 907,1 ათ. – ორგანიზებულ რეზერვში და 46 ათ. – ეროვნულ გვარდიაში. სახმელეთო ჯარების საერთო რაოდენობა შეადგენს 639 ათ-ს, ორგანიზებულ რეზერვში – 497,3 ათასი კაცი. სამხედრო-საზღვაო ძალების და საზღვაო ქვეითთა საერთო რაოდენობა შეადგენს 330 ათ-ს, ორგანიზებული რეზერვი – 218,8 ათ., სამხედრო-საჰაერო ძალები – 340 ათ., ორგანიზებული რეზერვი – 191 ათ. კაცს.
აშშ-ის შეიარაღებული ძალები იყოფა სტრატეგიულ და საერთო დანიშნულების ძალებად.
სტრატეგიულ ძალებში შედის – სტრატეგიულ შეტევით და სტრატეგიულ-თავდაცვითი ძალები. სტრატეგიული შეტევითი ძალები შეიცავენ სახმელეთო ბაზირების სტრატეგიულ ძალებს, სტრატეგიულ ავიაციასა და საზღვაო ბაზირების სტრატეგიულ სარაკეტო ძალებს. სტრატეგიულ თავდაცვით ძალებში შედის სარაკეტო-ბირთვული დარტყმის გაფრთხილების (შეტყობინების) სისტემები, კოსმოსური სივრცის კონტროლის სისტემა და საჰაერო თავდაცვის საშუალებები. აშშ-ის შეიარაღებუილი ძალების ნაწილი განთავსებულია საზღვრებს გარეთ. განსაკუთრებით მსხვილი მოწინავე დაჯგუფებები განლაგებულია ევროპის ზონაში, აზია – წყნარი ოკეანის რეგიონსა და ახლო აღმოსავლეთში.
აშშ-ის შეიარაღებული ძალების დაკომპლექტება ხდება დაქირავებული პირებით. ამერიკის შეერთებული შტატების შეირაღებული ძალების უმაღლესი მთვარსარდალი ქვეყნის პრეზიდენტია. პრეზიდენტი და თავდაცვის მდივანი (მინისტრი) ქმნიან ეროვნულ სამხედრო ხელმძღვანელობას; მათ ქმედითუნარიანობას უზრუნველყოფენ ეროვნული უშიშროების საბჭო და შტაბების უფროსების კომიტეტი.
