პარატაქსი

პარატაქსი – (ბერძნ.parataxis – მიმდევრობითი განლაგება), თანყ ობ ა,გრამატიკულად თანასწო�რუფლებიანი ენობრივი ერთეუ�ლების სიჩტაქსური კავშირი. ჰპარა�ტაქსული კავშირი მყარდება შე�რწყმული წინადადების ერთგვარ წყვრებს “მორის („მე ეეტრფი ძლი�ერ ტფილისის ჰავას, ჩიკო ფიროს�მაჩს და საათნოვას" ლ. ასათ.), ორ (ან მეუ) წინადადებას შორის, რ�ებიც წარმოადგენენ რთული წინა�დადჟბის ნაწილებს („ცა ეარ�სკვლავებით შემოიქ,იედა, წყნარად აცურდა ჩარნარი მთვარე. ძილს მისცემია მშეიდი მინდორი და და�ფიქრებით დგას მთა მდუმარე“, გ. ტაბ), ასევე დიალოგის რეპლიკებს შორისაც. როგორც კავშირის პე�რიფერი ული სახე, ფუნქციონირებს რმარტიე წიჩადადვბა შიც, თუმცა არ გააჩნია კონსტიტუციური მნიშენე�ლობა, რადგან ვერ ქმ ნის ახალ სინ�ტღაქსურ პო'სიციებს (იყენებს უკვე არსებულს).

პ-ის სპეციფიკას სოგჯერ განი�ხილავეჩ მისი შენაცელებადობის უჟნარის მიხედვით: პრინციპულად შესაძლებელია თანწყობილი წინა�დადების შემაღგენელ მარტიე წი�ჩადადებებს ადგილი შეეუცვალოთ ისე, როი არ შეიცვალოს მნიშეჩე�ლობა.

რთული Vინჩნაღადების სინტაქს�ში. როგორც წესი. პ-ს 'უმირის,ი- > რებენ ი პოტაქსს. მაგრამ სინამდეი�1 ლემი ოპოსიცია მათ შორის არ არსებობს, ვიჩაიდან მათი ფ'უუნქცი�ები შეუთავსებელია: ჰი პოტაქსი გამოავლენს ერთმანეთის მომდეე�ნო წინადაღებათა შინაარსობრი�ვი დამოკიდებულების განსხვაეე�ბ'ელ სახეებს. პ-ისათვის კი ეს ას�პექტი არააქტიურია. პ-ის დანიშ�ნულებაა, დაახასიათოს წინჩადადე�ბათა მიმდევრობა არა იერარქიის თვალსაზრისით. არამედ განაწი�ლებისა და კოორდინირების მიხედ�ვით.

პარატაქსული წინადადებები კავშირიანი ან უკავშიროა (მხო�ლოდ ინტონაციით გამოხატული). კავშირად იხმარება მაერთებელი, მაპირისპირებელი, მაცალკევებე�ლი კაეშირები.

ლ. კვანტალიანი

ლიტ: შანიძე ა. ქართული ენის გრამატიკა, II, თბ.. 1957: დ ავითიანი ა, ქართული ენის სინტაქსი, IL, თბ., 1973: კვაჯაძე ლ. თანამედროვე ქარ�თული ენის სინტაქსი, თბ., 199