კახანი
კახანი – ერთ დროს სვანეთში სოფელ ლატალს ერთი უზარმაზარი შხამიანი გველეშაპი ჰყოლია შეჩვეული. იმდენად ძლიერი ყოფილა, რომ კუდით რომ ხეს მოედებოდა, ძირფესვიანად თხრიდა. როცა დასაძინებლად დაიგორგლებოდა, ადამიანს სამი კიბე უნდა მიედგა, რომ ზედ ასულიყო და მისი თავისთვის მიეგნო. მაგრამ ამას ვერავინ ბედავდა. დამკვიდრდა ეს გველეშაპი ლატალის სანახებში, ხალხი საქონელს ვეღარ აძოვებდა საძოვრებზე, ძალიან გაუჭირდათ, არ იცოდნენ, როგორ მოქცეულიყვნენ, როგორ მოეშორებინათ სოფლისთვის გველეშაპი. ბევრი ვაჟკაცი წავიდა მის მოსაკლავად, მაგრამ ვერაფერს გახდა. მისი შხამის წვეთიც რომ მოხვედროდა კაცს, იმწამსვე კლავდა. ბევრი შეეწირა მას. და იყვნენ ასე შეშინებულ-შევიწროებულნი. მაშინ ერთმა ლატალელმა მოყმემ კახანმა გადაწყვიტა, ეცადა ბედი. შეიარაღდა, გული მოიცა და წავიდა გველეშაპთან შესარკინებლად, ან მოკლავდა ან თავად დაიღუპებოდა. წასვლისას დაუბარა ლატალელებს, რომ მშვიდობით მობრუნებულისთვის ერთი დიდი ქვაბით რძე დაეხვედრებინათ სოფლის საზღვარზე. მივიდა კახანი გველეშაპის ადგილ-სამყოფელთან. ხედავს, გველეშაპს ტანი დაუგორგლავს, სამი კიბე აქვს მიდგმული მის სხეულზე ასასვლელად. კახანმა უშიშრად აიარა სამი კიბე, ისრის მანძილზე მიუახლოვდა მის თავს და ჰკრა ისარი, და სული გააცხებინა. მაგრამ მომაკვდავმა გველეშაპმა მოასწრო შხამის შენთხევა კახანისთვის. როგორც იქნა ფერშეცვლილმა და გასისხლიანებულმა კახანმა მიასწრო იმ ადგილს, სადაც მისთვის დიდი ქვაბით რძე იდგა. კახანი სასწრაფოდ განიბანა რძეში და განახლებული და კიდევ უფრო ძლიერი ამოვიდა ქვაბიდან. მიეგება გახარებული სოფეელი, და რით დაგაჯილდოვოთო, ჰკითხა. კახანს უთქვამს, არაფერს გთხოვთ, ოღონდ, როცა მთელი სოფელი შეიკრიბებით ამ გამარჯვების დღის გასახსენებლად, ერთი კათხა არყით ჩემი შესანდობარი თქვითო. და მადლიერმა სოფელმაც შეუსრულა ეს სათხოვარი. ასე დაწესდა სარვაშის წესი. იტყოდნენ ამ კათხის შესმისას: დამწესებელს შენდობა ჰქონდეს, მის შემსმელს კი – მშვიდობა. ან კიდევ: ღმერთს დიდება, კაცს მშვიდობა, კახანს შენდობა.
