შიბლა

შიბლა / შიბილა (ბალყ.-ყარაჩ. Шыбла/Шыбыла – „მეხი“) – ელვა-მეხის პერსონიფიცირებული ღვთაება, ღმერთის (თეირის) ხელი (Тейрини къолу Шыбыла-от), ალაჰის ცეცხლოვანი ჯოხი (Шыбыла Аллахны от-таягъыды) ბალყარელებისა და ყარაჩელების რწმენა-წარმოდგენების თანახმად. პირველი საგაზაფხულო ჭექა-ქუხილის დროს ამბობდნენ: „თუ მეხი დაარტყამს, სასიცოცხლო ძალები გამოიღვიძებენ. ამისგან კი მიწას საფარველი მოშორდება და ყვავილები აყვავდებიან“. ამ დღეს – „შიბლას დღეს“ – ბავშვები ყველა ოჯახს შემოივლიდნენ საწესო სიმღერით:

შიბლა, შიბლა, შიბლა,

მთაზე თამაშობს,

ჩვენთან უბედურებას არ უშვებს,

ერთი შენი ლოყა – დღეა,

მეორე შენი ლოყა – ღამე,

შენი დღე – აქეთ, შენი დღე – აქეთ,

შენი ღამე – იქეთ, შენი ღამე – იქეთ.

ან კიდე:

ეს თვე – თოთურის თვეა,

დე, შენს სახლში ბარაქა იყოს,

დე, (შენი) გაზაფხული კეთილი იყოს.

საამდღისო წეს-ჩვეულებები, რომლის დროსაც ხალხი შიბლას მოსავლის სიუხვესა და საქონლის გამრავლებას შესთხოვდა, თანხლებული იყო თეატრალიზებული, სანახაობითი ელემენტებით: ცეკვა-სიმღერით (სრულდებოდა ცეკვა „შიბლა“), სპორტული თამაშობებით, ცხოველთა ნიღბებში გამოწყობილი პერსონაჟების კარნავალით, რომლებშიც ყველა სქესისა და ასაკის ადამიანები მონაწილეობდნენ.

მ. კარაკეტოვი მიიჩნევს, რომ ყარაჩაულ და ბალყარულ ენებში „მეხის“ აღმნიშვნელი ტერმინი шыбыла/шибла იუდეურიდან მომდინარეობს.

ლიტერატურა

• Джуртубаев М. Ч. Древние верования балкарцев и карачаевцев. Нальчик, 1991;
• Каракетов М. Д. Из традиционной обрядово-культовой жизни карачаевцев. М., 1995;
• Каракетов Д. М. Традиционные верования // Карачаевцы. Балкарцы. М., 2014.

წყარო

კავკასიის ხალხთა მითები და რიტუალები