დანა
დანა - საშუალო ან მცირე ზომის მჭრელი იარაღია. როგორც წესი, მხოლოდ ცალი მხარე აქვს ბასრი, მაგრამ ზოგჯერ ყუაც აქვს წვერთან ალესილი. დანა შეიძლება იყოს სწორი ან მოხრილი, წელსაკიდი ან ჯიბის დასაკეცი. ძირითადად ყოველდღიურ ყოფაში იხმარება.
ძველად დანას ადამიანი ისე ხშირად იყენებდა, რომ იგი სხვადასხვა ხალხის ტრადიციული სამოსის ნაწილად იქცა. ყველა ერს თავისი გემოვნების, ცოდნისა და საჭიროების შესაფერისი დანა შეუქმნია. ასეთ დანებს ეთნოდანებს უწოდებენ.
ქართველი მუდამ ომის მოლოდინში იყო, ამიტომ წელზე განუყრელად საბრძოლო ხანჯალი (სატევარი) ერტყა, მაგრამ ყოველდღიურ საქმეებში მას ვერ გამოიყენებდა და დანას ხმარობდა. საამისოდ ხანჯლის ქარქაშს საგანგებო ბუდე ჰქონდა, სადაც ვიწრო დანა - „ხანჯლის შვილა“ ინახებოდა. ბოლო დრომდე შემორჩა ვაზის სასხლავი დანა - „სასხლევი“ ან „სავაზე“, დასაკეცი ჯიბის დანა, ჯაყვა - „ციღვი“, აჭარული დანა და სხვ. დღემდე თბილისსა და საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში კეთდება სწორი, წელსაკიდი ქართული დანა.
საბას განმარტებით, დანა „არს უდიდესი ყოველთა ხორცისა მოსათლელი, დანაკი - უმცრო მისსა და ზომიერი“, ივ. ჯავახიშვილის დაკვირვებით დანა XII ს-მდე საომარი იარაღი ყოფილა, „ეხლა დანას არავინ არ იხმარს საომრად“.
ქართული ეთნოგრაფიული მასალის მიხედვით, დამოწმებულია დანების შემდეგი ნაირსახეობა:
- ბაბასყამა,
- საყუნელი,
- ციღვი,
- წანდელი,
- ჭიტადანა,
- დანაკი,
- ხანჯლიშვილა,
- გადიხვადი,
- რაჭული,
- ურსა,
- ბებუთი,
- ბოლოფუნჯა,
- შალთი,
- სათული,
- სათირი,
- გიორგაძის დანა და სხვა.
ლიტერატურა
ივ. ჯავახიშვილი, მქემკი, ტ. III-IV 1962. სულხან-საბა, ლექსიკონი ქართული, ტ, I, 1991. ი. ბაქრაძე, დანა, დასურათებული ლექსიკონი, 2008. მ.ქ.
