დაულე
| (ერთი მომხმარებლის ერთი შუალედური ვერსია არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''დაულე / დაულეთ-ი''' ''(ბალყ.-ყარაჩ. Дауле/Даулет)'' – მიწის ნაყოფიერების მფარველი ღვთაება ბალყარულ-ყარაჩულ | + | '''დაულე / დაულეთ-ი''' ''(ბალყ.-ყარაჩ. Дауле/Даулет)'' – მიწის ნაყოფიერების მფარველი ღვთაება ბალყარულ-ყარაჩულ [[მითოლოგია]]ში. წარმოდგენილი ჰყავდათ თეთრწვერა მოხუცის სახით, დაულე ყველგან მყოფია, არის მარჯვნივაც და მარცხნივაც, მიწაზეც და ზეცაში. ჰყავს ცოლი – ჯერ-ანასი დაუჩე/დაუჩე-ქათინი, ძმა – დაღისთაღილი – მიწათმოქმედების მფარველი და ვაჟები – შაქმანი და საუმანი – საზღვრების, ჯანმრთელობისა და ნაყოფიერების მფარველები. ბალყარელებს და ყარაჩელებს ამ უკანასკნელთა სალოცავში მრგვალი ფორმის საწესო პურები მიჰქონდათ, რათა მიწა ნაყოფიერი ყოფილიყო, ხოლო მათ დედას მსხვერპლად თხას სწირავდნენ. მითის მიხედვით, დაუჩე მამია-ყალას ციხე-სიმაგრეში ცხოვრობს, შაქმანი ყარაჩის საზღვრებს იცავს. იგი ჩნდება ქვაზე, რომელსაც ირის-თაში (Ырыс-таш – „ქვა-ტაბუ“) ჰქვია. |
დაულეს სახელობის [[ლოცვა]], რომელშიც თითქმის მთელი ბალყარეთისა და ყარაჩის მოსახლეობა მონაწილეობდა, ადრე გაზაფხულზე, მარტის თვეში (Аузну-арт-айы) დიდ ყარაჩში, ყუბანის ზემოწელში ტარდებოდა. ლოცვის წინ პატარა მოედანზე აღმართავდნენ სამ ბოძს, რომლებზედაც ადამიანების სახეები იყო ამოკვეთილი. კულტმსახურის (табалтайчы) მიერ „ო, დაუალი, ო, დაღისთაღილის“ შეძახილზე, ყველანი მარცხენა მკერდზე მარჯვენა ხელისგულის დარტყმას იწყებდნენ და თან ძმების სადიდებელს მღეროდნენ. მითის მიხედვით, ძმებს მტრულ დამოკიდებულება ჰქონდათ და იმისათვის, რომ ერთმანეთთან [[ბრძოლა]] შეეწყვიტათ და ხალხისთვის სამიწათმოქმედო სამუშაოების ჩატარების შესაძლებლობა მიეცათ, აუცილებელი იყო მათი გულის მოგება. | დაულეს სახელობის [[ლოცვა]], რომელშიც თითქმის მთელი ბალყარეთისა და ყარაჩის მოსახლეობა მონაწილეობდა, ადრე გაზაფხულზე, მარტის თვეში (Аузну-арт-айы) დიდ ყარაჩში, ყუბანის ზემოწელში ტარდებოდა. ლოცვის წინ პატარა მოედანზე აღმართავდნენ სამ ბოძს, რომლებზედაც ადამიანების სახეები იყო ამოკვეთილი. კულტმსახურის (табалтайчы) მიერ „ო, დაუალი, ო, დაღისთაღილის“ შეძახილზე, ყველანი მარცხენა მკერდზე მარჯვენა ხელისგულის დარტყმას იწყებდნენ და თან ძმების სადიდებელს მღეროდნენ. მითის მიხედვით, ძმებს მტრულ დამოკიდებულება ჰქონდათ და იმისათვის, რომ ერთმანეთთან [[ბრძოლა]] შეეწყვიტათ და ხალხისთვის სამიწათმოქმედო სამუშაოების ჩატარების შესაძლებლობა მიეცათ, აუცილებელი იყო მათი გულის მოგება. | ||
| ხაზი 13: | ხაზი 13: | ||
==წყარო== | ==წყარო== | ||
| − | + | [[კავკასიის ხალხთა მითები და რიტუალები]] | |
[[კატეგორია:მითოლოგია]] | [[კატეგორია:მითოლოგია]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 23:51, 19 სექტემბერი 2023 მდგომარეობით
დაულე / დაულეთ-ი (ბალყ.-ყარაჩ. Дауле/Даулет) – მიწის ნაყოფიერების მფარველი ღვთაება ბალყარულ-ყარაჩულ მითოლოგიაში. წარმოდგენილი ჰყავდათ თეთრწვერა მოხუცის სახით, დაულე ყველგან მყოფია, არის მარჯვნივაც და მარცხნივაც, მიწაზეც და ზეცაში. ჰყავს ცოლი – ჯერ-ანასი დაუჩე/დაუჩე-ქათინი, ძმა – დაღისთაღილი – მიწათმოქმედების მფარველი და ვაჟები – შაქმანი და საუმანი – საზღვრების, ჯანმრთელობისა და ნაყოფიერების მფარველები. ბალყარელებს და ყარაჩელებს ამ უკანასკნელთა სალოცავში მრგვალი ფორმის საწესო პურები მიჰქონდათ, რათა მიწა ნაყოფიერი ყოფილიყო, ხოლო მათ დედას მსხვერპლად თხას სწირავდნენ. მითის მიხედვით, დაუჩე მამია-ყალას ციხე-სიმაგრეში ცხოვრობს, შაქმანი ყარაჩის საზღვრებს იცავს. იგი ჩნდება ქვაზე, რომელსაც ირის-თაში (Ырыс-таш – „ქვა-ტაბუ“) ჰქვია.
დაულეს სახელობის ლოცვა, რომელშიც თითქმის მთელი ბალყარეთისა და ყარაჩის მოსახლეობა მონაწილეობდა, ადრე გაზაფხულზე, მარტის თვეში (Аузну-арт-айы) დიდ ყარაჩში, ყუბანის ზემოწელში ტარდებოდა. ლოცვის წინ პატარა მოედანზე აღმართავდნენ სამ ბოძს, რომლებზედაც ადამიანების სახეები იყო ამოკვეთილი. კულტმსახურის (табалтайчы) მიერ „ო, დაუალი, ო, დაღისთაღილის“ შეძახილზე, ყველანი მარცხენა მკერდზე მარჯვენა ხელისგულის დარტყმას იწყებდნენ და თან ძმების სადიდებელს მღეროდნენ. მითის მიხედვით, ძმებს მტრულ დამოკიდებულება ჰქონდათ და იმისათვის, რომ ერთმანეთთან ბრძოლა შეეწყვიტათ და ხალხისთვის სამიწათმოქმედო სამუშაოების ჩატარების შესაძლებლობა მიეცათ, აუცილებელი იყო მათი გულის მოგება.
[რედაქტირება] ლიტერატურა
- Джуртубаев М. Древние верования балкарцев и карачаевцев. Нальчик, 1991;
- Каракетов М. Д. Из традиционной обрядово-культовой жизни карачаевцев. М., 1995;
- Каракетов М. Д. Миф и функционирование религиозного культа в заговорно-заклинательном ритуале карачаевцев и балкарцев. М., 1999;
- Каракетов Д. М. Традиционные верования // Карачаевцы. Балкарцы. М., 2014.
