ამირანის გორა
ამირანის გორა − ვულკანური მთა ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში, ახალქალაქის პლატოზე, მდინარე ფარავნის მარჯვენა მხარეს, ქ. ახალქალაქიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 500 მ მანძილზე, ზღვის დონიდან 1884 მ სიმაღლეზე.
ვახუშტი ბაგრატიონი ამირანის გორის შესახებ გადმოგვცემს: „...ახალქალაქს ზეით არს ამირანის – გორა, მტკვრის სამჴრის კიდეზედ. მუნ არს მტკვარს ზედა ხიდი”. XIX ს-ში ჯერ კიდევ იყო შემორჩენილი დუღაბით ნაგები გალავნის საძირკველი და მცირე ეკლესიის ნაშთი. გადმოცემის მიხედვით მთაზე მდგარა ამირანის კერპი. სახელწოდება მომდინარეობს ამირან-დევისაგან, რომელიც თითქოს ჯაჭვით ყოფილა დაბმული მთის შუაგულში. ამირანის გორაზე მიკვლეულია მეოთხეული პერიოდის დასაწყისის განამარხებული ფაუნა. ძუძუმწოვრების ეს კომპლექსი მიეკუთვნება სითბოს მოყვარულებს. აქ ნაპოვნია აფთრის, გიგანტური ირმის, პირველყოფილი ძროხის, სპილოს, ჭრელტყავას, ჯიხვის, ჰიპოპოტამისა და სხვათა ნაშთები
1953-1957 წწ. საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ივ. ჯავახიშვილის სახ. ისტორიის ინსტიტუტის, ვარძიის მუზეუმ-ნაკრძალისა და პუშკინის სახ. თბილისის პედაგოგიური ინსტიტუტის ერთობლივმა ექსპედიციამ (ხელმძღ. ტ. ჩუბინიშვილი) არქეოლოგიური დაზვერვები და მცირე გათხრები ჩაატარა მესხეთ-ჯავახეთში. დაზვერვების შედეგად 1955 წ. აღმოჩნდა არქეოლოგიური ძეგლი ახალციხის „ამირანის გორა“.
გათხრები მიმდინარეობდა სამ უბანზე, „ამირანის გორის“ სერზე და მის სამხრეთ კალთაზე. გამოვლინდა ადრებრინჯაოს ხანის ნასახლარი, სამაროვანი და სამსხვერპლო. ნასახლარზე ივარაუდება 100-ზე მეტი შენობა, რომელთა ცენტრში ქვით შემოზღუდული მოედანი იყო. შენობები რიყისა და კლდის ქვით თიხის ხსნარზე ნაგები თითო სწორკუთხა ოთახისგან შედგებოდა. შენობები ჩაჭრილ გრუნტს ეყრდნობოდა და სამხრეთით ან სამხრეთ-აღმოსავლეთით იყო მიმართული. ოთახის ცენტრში კერა იყო გამართული. ზოგ ოთახში ღუმელი, ზოგში კი ტახტისებური შემაღლება ან ნიში გაითხარა. შენობების ბანური გადახურვა 3-4 მეტრიან ხის ძელებს უნდა დაყრდნობოდა. ამირანის გორაზე აღმოჩნდა აგრეთვე აკლდამის, ქვაყუთის და ორმოსამარხის ტიპის, ინჰუმაციური, უმეტესად, ინდივიდუალური სამარხები. მიცვალებულები კიდურებმოხრილი, მარჯვენა ან მარცხენა გვერდზე იყო დაკრძალული.
„ამირანის გორის“ ნასახლარის თანადროულია თხემზე გამოვლენილი ტერასულად ნაგები ქვის სწორკუთხა რამდენიმე შენობა, რომლებიც საკულტო-სარიტუალო დანიშნულების უნდა ყოფილიყო, რაზეც მეტყველებს იქ დადასტურებული ნაცროვანი ფენა, ცხოველთა დამწვარი ძვლები და საგანგებოდ შემკული ჭურჭელი. „ამირანის გორის“ კომპლექსებში აღმოჩნდა: კერამიკა (სამი ტიპის კერა, ზესადგრები, ხელით ნაძერწი შავპრიალა, პირფართო, უყურო ქილები და კოჭობები, მრგვალმუცლიანი ორყურა ქილები, ღრმა ჯამები, სამფეხა ჭურჭელი, სარქველები და სხვ. ჭურჭლის უმეტესობა სადაა, შემკულობის გარეშე. მხოლოდ ზოგიერთს რელიეფური, ჩაღრმავებული ან ნაკაწრი ზოლები ამკობს), რომელიც „მტკვარ-არაქსული“ კულტურის წრეს მიეკუთვნება; ლითონის ნაკეთობა (19 სპილენძის, 3 ვერცხლის და 1 ტყვიის; სპილენძის: სატევრისპირები, მახათი-ნემსი, სადგისი, ნამგალი, ერთნახევრიანი ხვია და სხვ. ვერცხლის ზამბარისებური ხვია; ტყვიის მრავალხვიიანი საკიდი), რომლებიც ტიპობრივად უკავშირდება როგორც წინა აზიაში გავრცელებულ ნაკეთობებს, ისე „მტკვარ-არაქსის“ კულტურისთვის დამახასიათებელ ნივთებს; სამკაული (მინისებური პასტის, თეთრი პასტის, სარდიონისა და აქატის მძივები). ამირანის გორის ძეგლის თარიღი ძვ. წ. III ათასწლეულის პირველი ნახევარია (ჩუბინიშვილი 1963; 1971; საქ. არქ. 1992: 191-193; ორჯონოკიძე 1983: 11-21).
წყარო
- სამცხე-ჯავახეთი: ცნობარი
- ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი
