არაბალი ფერნანდო
არაბალი ფერნანდო - (ფრ. ARRABAL FERNANDO. ესპანელი სცენარისტი, დრამატურგი, კინორეჟისორი, მსახიობი, პოეტი და პროზაიკოსი.
ბიოგრაფია
ფერნანდო არაბალი დაიბადა 1932 წელს მალაგაში, ესპანურ მაროკოში. 1936 წელს არაბალის მამა, როგორც რესპუბლიკელი, დააპატიმრეს ფრანკისტებმა, მოგვიანებით კი დახვრეტის განაჩენი შეუცვალეს ოცდაათწლიანი პატიმრობით. 1942 წელს მამამისი საეჭვო ვითარებაში გარბის ციხიდან და სამუდამოდ იკარგება. არაბალი დედასთან ერთად მადრიდში გადასახლდება.
1952 წლიდან არაბალი სწავლობს სამართალს. იმავე პერიოდშია დაწერილი მისი ყმაწვილური, პირველი პიესები ესპანურ ენაზე. არაბალი ინარჩუნებს ურთიერთობებს ახალგაზრდა ესპანელ პოეტ-ავანგარდისტებთან, ხოლო 1954 წელს გაიცნობს ფრანგ სტუდენტ გოგონას ლიუს მოროს, რომელიც მოგვიანებით მისი მეუღლე ხდება. 1955 წელს ღებულობს სტიპენდიას სამთვიანი სტაჟირებისთვის პარიზში, მაგრამ ჩასვლისთანავე ღია ტუბერკულოზური პროცესის გამო ხვდება საავადმყოფოში. ამას მოჰყვა სერიოზული ოპერაცია და სანატორიუმში ორწლიანი მკურნალობა. არაბალი საფრანგეთში დასახლებას გადაწყვეტს. იგი წერს პიესებს, ხოლო ლიუს მორო ეხმარება მათ ფრანგულ ენაზე თარგმნაში; მაშინვე ამთავრებს „ავტომანქანათა სასაფლაოს“ („Le Cimetière des voitures“).
1958 წელს მადრიდში იდგმება არაბალის დრამა „სამთვლიანი ველოსიპედი“ („Le tricycle“), ხოლო ჟან-მარი სერო დგამს „კალდერონის ცხოვრება სიზმარია“-ს არაბალისეული გადამუშავებით. არაბალი ასრულებს რომანს „ბაალ ბაბილონი“ („Baal Babylone“), ხოლო გამომცემლობა ჟიუიარში გამოდის მისი პირველი ტომი თეატრალური ნაწარმოებებისა. ერთი წლის შემდეგ შედგა მისი პიესის „პიკნიკი სოფელში“ - „Pique-nique en campagne“ (რეჟისორი ჟან-მარი სერო) პრემიერა. საუნივერსიტეტო სტიპენდიით არაბალი ნახევარი წლით მიემგზავრება ამერიკაში.
1962 წელს ტოპორთან, ხოდოროვსკისთან და შტენბერგთან ერთად ქმნის „პანიკურ ქმედებას“, ამავე დროს მას აცნობენ ანდრე ბრეტონს. არაბალი მონაწილეობას იღებს სიურრეალისტთა შეკრებებში, თუმცა ფორმალურად არასოდეს არ შედიოდა მათ წრეში. მიუხედავად ამისა, არაბალის მრავალი პანიკური ტექსტი იბეჭდება სწორედ სიურრეალისტურ ჟურნალში „La Brèche“.
1963 წელს არაბალი დაუკავშირდა და მოელაპარაკა სამ მხატვარს - არნაისს, კრესპოს და ფელესომს მისი ესკიზების მიხედვით ნახატების ციკლის შექმნაზე. მათი მთავარი გმირი უნდა გამხდარიყო თავად არაბალი, სიუჟეტები კი ითხზვებოდა სიურრეალისტური ფერწერის რეცეპტების მიხედვით (ამ ნახატების რეპროდუქციები, როგორიცაა მაგალითად ციკლი „არაბალი, თავისი განდიდების მანიის დამთრგუნველი“ და სურათი „არაბალი - ფენიქსივით გადარჩენილი“, ნებისმიერ მონოგრაფიას მასზე მუდმივად თან ახლავს).
1964 წლის ივნისში არაბალი გაიცნობს ავანგარდისტ რეჟისორ ვიქტორ გარსიას. მის პიესებს თეატრში ახორციელებენ პიტერ ბრუკი, ხორხე ლაველი და სხვანი, სპექტაკლები თითქმის მთელს მსოფლიოში იდგმება - ნიუ-იორკიდან პრაღამდე.
1966 წელს არაბალი ამთავრებს ერთ-ერთ თავის უმნიშვნელოვანეს პიესას „არქიტექტორი და ასირიის იმპერატორი“ – „L’Architecte et l’Empreur d’Assyrie“, რომელიც დაიდგა 1967 წელს გასტონ ბატის მონპარნასის თეატრში რეჟისორ ხორხე ლაველის მიერ). მას მოჰყვა „კმაყოფილებათა ბაღი“ – „Le Jardin des Délices“ (1967), „ეროტიკული სამხეცე“ – „Le Bestiaire érotique“ (1968), „კუ, სახელად დოსტოევსკი“ (1968), „მათემატიკოსების მიერ შეცდენილი ღმერთი“ და სხვანი.
1970 წელს ავინიონის ფესტივალზე უნდა ეჩვენებინათ სპექტაკლი „ათასწლიანი ომი“ (ბელა ჩაოს მიხედვით) ლაველის დადგმით, მაგრამ პიესა ამოღებულ იქნა ცენზურის მიერ.
არაბალი ინტერესდება კინემატოგრაფიით (მისი პირველი სცენარები 1965 წელს დაიწერა). 1973 წელს გადაიღეს ფილმი „მოვალ, როგორც ველური ცხენი“, რომელიც თავდაპირველად აიკრძალა საფრანგეთში, მაგრამ საერთაშორისო ფესტივალზე შერჩევისთვის ცენზურამ უკან დაიხია.
1974 წელს არაბალი წერს „ბალადა მოჩვენება-მატარებელზე“ (რეჟისორი ხ. ლაველი, 1975). ერთ-ერთი მისი პიესა იაპონიაში თეატრ „ნო“-ში დაიდგა.
არაბალი უფრო აქტიურად ერთვება ესპანეთის ფრანკისტული რეჟიმის წინააღმდეგ ბრძოლაში. ამას ეძღვნება კიდევ ერთი ფილმი მისი სცენარის მიხედვით „გერნიკის ხე“ (1975). არაბალს ეკრძალება ესპანეთის საზღვრის გადაკვეთა, მაგრამ იგი თანამშრომლობს ესპანურ ჟურნალებთან (მაგალითად, „კამბრიო 16“-ში იბეჭდება მისი სტატიების ციკლი).
არაბალი მრავალი უნივერსიტეტის სასურველი სტუმარია. იგი მიემგზავრება ლექციებით ამერიკაში, კანადაში, ლათინურ ამერიკაში.
1986 წელს პიესა „არქიტექტორი და ასირიის იმპერატორი“ შეტანილია ავინიონის ფესტივალის პროგრამაში (ტეატრ დე ფეს დასის სპექტაკლი, რეჟისორი ჟ-მ ფლორენსი, რომელსაც არაბალი ასევე ხშირად აძლევს საკუთარი პიესების დადგმის უფლებას).
გამოცემები ქართულ ენაზე
- ტ. 9: გარემოებათა კარნახით თარგმნილი: დრამატურგია. პროზა. თეორია. არაბალი, ფ. (ფერნანდო), ავტ. [და სხვ.]
