გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქია
გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქია – საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ეპარქია, მდებარეობს აღმოსავლეთ საქართველოში, ცენტრალური კახეთის ტერიტორიაზე, გომბორის ქედის ჩრდილო-აღმოსავლეთ მთისწინეთსა და მდ. ალაზნის აუზში. ეპარქია 2004 წელს შეიქმნა ურბნისის საკათედრო ტაძარში ჩატარებული საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმ. სინოდის კრების განჩინებით. საეპისკოპოსო იურისდიქცია გურჯაანის მუნიციპალიტეტსა და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე ვრცელდება. გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქიას აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება ნეკრესის, დასავლეთიდან – საგარეჯოსა და ნინოწმინდის, ჩრდიკოეთიდან – ალავერდის, სამხრეთიდან – ბოდბის ეპარქიები.
ეპარქიის ტერიტორია ისტორიულ ჰერეთს მიეკუთვნებოდა, დღეისთვის კი კახეთის ცენტრალურ ნაწილს წარმოადგენს და მისი ისტორია მჭიდროდაა დაკავშირებული ერთიანი კახეთის წარსულთან. XI ს. დასაწყისში კახეთის ქორიკოზმა, კვირიკე III-მ, ჰერეთის სამეფო შემოიერთა და გაერთიანებული „კახეთის სამეფო“ შვიდ საერისთავოდ დაყო, რის შემდეგაც ეპარქიის ტერიტორია ალაზნის მარჯვენა მხარის, შიგნი-კახეთის ცენტრალურ საერისთავოს მიაკუთვნა. XI-XII სს. მიჯნაზე წმ. მეფე დავით IV აღმაშენებელმა საქართველოს გაერთიანების შედეგად კახეთის ყოფილი სამეფო ერთიან ქართულ ადმინისტრაციულ სისტემაში მოაქცია. მოგვიანებით, XV ს-იდან, საქართველო სამეფოებად დაიშალა. ოთხ სადროშოდ დანაწილებულ კახეთის სამეფოში რიგით მეორე – ნეკრესის სადროშოს მიეკუთვნებოდა გურჯაან-ველისციხის ტერიტორია, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საეპარქიო ადმინისტრირებით კი – უძველეს ჭერემის ეპარქიას.
ურბნისის საკათედრო ტაძარში ჩატარებულ საქართველოს ეკლესიის მართლმადიდებელი წმ. სინოდის სადღესასწაულო კრებაზე, რომელიც რუის-ურბნისის საეკლესიო კრების 900 წლისთავს მიეძღვნა, წმ. სინოდის წევრმა მღვდელმთავრებმა სხვადასხვა მნიშვნელოვან საკითხთან ერთად განიხილეს ცვლილებები და შესწორებები საქართველოს ტერიტორიის ხელახალი საეპარქიო გადანაწილებისა და ზოგიერთი ეპარქიის სახელწოდების შეცვლის შესახებ. საგარეჯოსა და გურჯაანის ეპარქიის გაყოფის შედეგად ჩამოყალიბდა ორი ეპარქია: საგარეჯოსა და ნინოწმინდისა და გურჯაანისა და ველისციხის.
გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქიის მმართველ მღვდელმთავრად სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით, საქართველოს ეკლესიის წმ. სინოდმა თბილისის ყოვლადწმიდა სამების მშენებარე საპატრიარქო ტაძრის წინამძღვარი არქიმანდრიტი ექვთიმე (ლეჟავა) გამოარჩია, რომელიც დღემდე ეპარქიის მმართველი მღვდელმთავარია მთავარეპისკოპოსის პატივით.
დღეს ეპარქიის ტერიტორიაზე მოქმედებს რამდენიმე (დედათა და მამათა) მონასტერი და მოქმედი ტაძრები გურჯაანის მუნიციპალიტეტის თითქმის ყველა სოფელში.
დეკ. გ. გუგუშვილი
