იოსებზილიხანიანი
იოსებზილიხანიანი — სპარსული წარმოშობის პოემა, ორი ვერსიით ცნობილი.
იოსებ მშვენიერის ძველი აღმოსავლური ლეგენდა პოპულარული სიუჟეტია კლასიკურ სპარსულ პოეზიაში. უამრავ დამუშავებასთან აღსანიშნავია ფირდოუსის სახელით ცნობილი პოემა „იუსუფ ო ზელიხა“ (XI ს.), აგრეთვე ჯამისა (XV ს.) და მისთა მიმბაძველთა ვერსიები.
ქართულ მწერლობაში ცნობილია ორი „იოსებზილიხანიანი“. პირველი განეკუთვნება XVI საუკუნეს. მთარგმნელი უცნობია (ტექსტში იხენიება ვინმე ზაალი), ისევე როგორც უშუალო წყარო, თუმცა სიჟეტური დეტალების მიხედვით იგი ჯამის მიმბაძველი ჩანს. მოღწეულია ერთადერთი დეფექტური ნუსხით, ამშვენებს საინტერესო მინიატურები პოემის შესავალში, რომელიც „ვეფხისტყაოსნის“ პროლოგის თავისუფალ გადმოცემას წარმოადგენს, ავტორი ახასიათებს შაირობასა და მიჯნურობას, იძლევა ცნობებს საკუთარი თხზულების შესახებ („ეს ამბავი ადრინდელი ცოტა ვპოვე დანარჩომი, ქართულადა გადავთარგმნე სპარსულადა მუნ ნათქომი“). თხრობა იწყება ზილიხას ამბით (სიზმრად გამიჯნურება, მისრეთს გამგზავრება, იმედის გაცრუება). პარალელურად ვითარდება იოსების თავგადასავალი. ვრცლადაა წარმოდგენილი ბაზიყას ჩანართი სამიჯნურო ეპიზოდი. თხრობა წყდება აღზევებული იოსებისა და გამათხოვრებული ზილიხას დიალოგზე. ანონიმური ვერსიის პოეტური მეტყველება რუსთაველის მძლავრ გავლენას განიცდის, თუმცა იგრძნობა სავარაუდო წყაროდან გადმოსული არსიზმების კვალი.
„იოსებზილიხანიანის“ მეორე ვერსია ეკუთვნის თეიმურაზ პირველს, დაწერილია XVII ს. პირველ ნახევარში, წყარო უცნობია.
ლიტერატურა
- ა. გვახარია, იოსებზილიხანიანის ქართული ვერსიების სპარსული წყაროები, თბ., 1958.
