მილიკენი რობერტ
რობერტ ენდრუს მილიკენი – (ინგლ. Robert Andrews Millikan, 1868 - 1953), ამერიკელი ფიზიკოსი.
რობერტ ენდრუს მილიკენი, რომელმაც ელექტრონი აწონა, დაიბადა 1808 წლის 22 მარტს, ილინოისის შტატის (აშშ) პატარა ქალაქ მორისონში. 1891 წელს მიიღო უმაღლესი განათლება, ხოლო ოთხი წლის შემდეგ დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია კოლუმბიის უნივერსიტეტში. შემდეგ გაემგზავრა ევროპაში, სადაც მეცნიერულ ცოდნას იმაღლებდა გეტინგენისა და ბერლინის უნივერსიტეტებში. მილიკენმა კარგი მეცნიერული მომზადება მიიღო, რომელიც მისი შემდგომი დამოუკიდებელი მეცნიერული მოღვაწეობის საფუძველი და კარიერის გზის დასაწყისი გახდა.
შეერთებულ შტატებში დაბრუნების შემდეგ მილიკენმა მიიღო წინადადება ჩიკაგოს უნივერსიტეტში ფიზიკის ასისტენტის თანამდებობის დასაკავებლად. ამ თანამდებობაზე იგი იყო თოთხმეტი წლის განმავლობაში – 1910 წლამდე როდესაც იმავე უნივერსიტეტის ორდინარულ პროფესორად აირჩიეს.
მისი მეცნიერული გამოკვლევები ეხებოდა ძირითადად ელექტრონს – მატერიის ამ მცირე შემადგენელ ნაწილაკს, რომლის თვისებებსაც შეისწავლიდნენ ისეთი მეცნიერები, როგორიც იყვნენ ლენარდი, ვინი, ტომსონი, ტაუნსენი, ელექტრონი კი მაინც სრულიად გამოუკვლეველი რჩებოდა. ვერ ხერხდებოდა მისი ელექტრული მუხტის განსაზღვრა. ელექტრონის მუხტისა და მასის განსაზღვრა არც ისე ადვილი იყო, მაგრამ მახვილგონიერმა მეთოდმა, რომელიც მილიკენმა გამოიყენა, ბოლოს დადებით შედეგამდე მიგვიყვანა.
თავისი გამოკვლევების შედეგები მილიკენმა გამოაქვეყნა 1910 წელს. ეს იყო თითქოს „რაინდად მონათვლა“ დამოუკიდებელი მეცნიერული მუშაობის ასპარეზზე პირველი ოფიციალური აღიარება თუ არ ვილაპარაკებთ, რა თქმა უნდა, საყოველთაო ინტერესებზე, რომელიც მილიკენის აღმოჩენამ გამოიწვია, მიეკუთვნება 1913 წელს, როცა მილიკენს მიენიჭა ამერიკის სახალხო მეცნიერებათა აკადემიის პრემია. 1915 წელს არჩეულ იქნა ამ აკადემიის საპატიო წევრად.
1923 წელს მალიკენმა უარი თქვა ჩიკაგოს უნივერსიტეტის კათედრაზე და კალიფორნიის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ფიზიკური ლაბორატორიის დირექტორის თანამდებობაზე გადავიდა. ეს იყო დიდი თანამდებობა, რომელთანაც დაკავშირებული იყო საორგანიზაციო ხასიათის მოღვაწეობა, ამას გარდა 10 წლის განმავლობაში (1922 წლიდან 1932-მდე) იგი შეერთებული შტატების წარმომადგენელი იყო კომიტეტში ეროვნებათა ლიგის ინტელექტუალური თანამშრომლობის საქმეებში. თითქოს ამასთან დაკავშირებულ მოვალეობებს ხელი უნდა შეეშალა მეცნიერულ მოღვაწეობაში, მაგრამ მილიკენს შეეძლო ყველაფერი ბრწყინვალედ. შეეთავსებინა. თავისი შემდგომი მეცნიერული მოღვაწეობა მიუძღვნა პლანკის მუდმივას გაზომვას ფოტოეფექტის მოვლენის დახმარებით, აგრეთვე ელექტრომაგნიტური სპექტრის ყველაზე ნაპირა ულტრაიისფერი ნაწილის გამოკვლევას, კოსმოსურ გამოსხივებასა და ატომის აღნაგობას.
მილიკენმა ბევრი საპატიო წოდება, ჯილდო და პრემია მიიღო. მათ რიცხვში ნობელის პრემიაც 1923 წელს ფიზიკის დარგში მიღწევებისთვის. გარდაიცვალა 85 წლის ასაკში, 1953 წელს კალიფორნიის პატარა ქალაქ სან-მარინოში.
