მცხეთის სამების ეკლესია
მცხეთის სამების ეკლესია - არქიტექტურული ძეგლი დგას ქ. მცხეთის დასავლეთით, მარტაზის ანუ სანგრის ხევის ნაპირზე. სტილისტური ნიშნებით და წარწერის ფრაგმენტით თარიღდება XI საუკუნის I მესამედით.
ეკლესია დარბაზულია (10,6X6მ), ნაბებია ნატეხი ქვით. კონსტრუქციულ ადგილებში თლილი ქვაა გამოყენებული. კამარა ჩანგრეულია, დანგრეულია XVI-XVII საუკუნეების მინაშენიც. ეკლესიას თავდაპირველი სახე შეცვლილი აქვს.
შესასვლელი ჩრდილოეთიდან და სამხრეთიდანაა. აღმოსავლეთის ნახევარწრიულ ღრმა აფსიდში ერთი სარკმელია, მის ორივე მხარეს – თითო სწორკუთხა ღრმა ნიში (სამალავები?). ორივე ნიშს აღმპსავლეთით თითო სარკმელი აქვს. აფსიდის ნახევარწრიული კონქის საბჯენი თაღი კაპიტელებს ეყრდნობა. დარბაზის სამხრეთ კედელში ორი სარკმელია, დასავლეთისაში –ერთი. კამარის 3 საბჯენი თაღი (დანგრეულია) მარტივი პროფილის კრონშტეინებზე ყოფილა დაყრდნობილი.
სამხრეთის თაღოვანი კარის თავზე წარწერაა; იკითხება მხოლოდ: „კათალიკოზსა“ და „დეკსა“ (მელქისედეკსა?); აღმოსავლეთის ფასადის წარწერები არ იკითხება.
ეკლესიას დასავლეთით მიშენებული აქვს გეგმით ოთხკუთხა კოშკი (გარე ზომები 5X4,99 მ). შესასვლელი პირველ სართულზეა, ჩრდილოეთით ყოველ სართულზე თითო ან ორი სარკმელი და ცალმაგი სათოფურებია.
