პარეხი
პარეხი– (ინგლ. Parekhi), IX-X საუკუნეების ქართული კულტურულ-საგანმანათლებლო კერა – სამონასტრო კომპლექსი. მდებარეობს თურქეთში, ართვინის პროვინციაში, ისტორიულ კლარჯეთში, სოფელ პარეხიდან (დიუყანალა) ორ კილომეტრში, მდ. დუგანალას (ბერთისწყლის შენაკადი) ხეობაში. კომპლექსში შემავალი ნაგებობებია: ჩრდილოეთის ეკლესია, სამხრეთის ეკლესია, კლდეში ჩაშენებული სამლოცველო. დააარსებულია მიქელ პარეხელის მიერ.
ამჟამად სამონასტრო კომპლექსიდან მხოლოდ ნანგრევებია შემორჩენილი. ჩრდილოეთის ეკლესიის იშვიათი თავისებურებაა ნახევარწრიული შვერილი აფსიდი, რაც შავშეთ-კლარჯეთის ეკლესიებისათვის არ იყო დამახასიათებელი. აღმოსავლეთ და დასავლეთ ფასადებზე გამოყენებულია ქვის წყობის დაბალი და მაღალი რიგების მონაცვლეობა, რაც ქართულ ხუროთმოძღვრებაში მხოლოდ შიდა ქართლში გვხვდება (წირქოლის ღვთისმშობლის ეკლესია, VIII ს.). ჩრდილოეთისა და სამხრეთის ეკლესიები მოკრძალებული ზომის ბაზილიკური (დარბაზული) ტიპის ნაგებობებია, რომლებიც ვერ უტოლდება კლარჯეთის სხვა სავანეებს (ოპიზი, მიძნაძორი, წყაროსთავი, ხანძთა, დოლის-ყანა, შატბერდი), მაგრამ თავისი ისტორიითა და კულტურული წარსულით ქართული ხუროთმოძღვრებისათვის მნიშვნელოვან ძეგლად ითვლება.
