საინაგ-ალდარი
საინაგ-ალდარ-ი (ოს. Саинæг-æлдар – „საინაგ-ბატონი“) – ნართული ეპოსის პერსონაჟი, აგუნდა მზეთუნახავის მამა (სხვა ვარიანტით, ვარხაგის ცოლის – საინაგონის მამა); ჰყავს ორი და, რომლებიც შვიდი უღელტეხილის მიღმა ცხოვრობენ; ზოგიერთი გადმოცემით, არის ბორათების დისწული, ზოგითაც – ახსართაგათების; ურუზმაგის ერთ-ერთი შვილის აღმზრდელი; ზოგჯერაც გვევლინება, როგორც ვაიგი (დევი). საინაგ-ალდარი მთავარი ნართების – სოსლანის, ხამიცისა და ბათრაძის, ხანაც ყველა ნართის მტერია. იგი ხშირად ერევა ნართების გვართაშორის ომში; არის ხან ერთის, ხან მეორე გვარის მომხრე (უფრო ხშირად ბორათების მხარესაა). ბორაანთ ბურაფარნიგისა და სხვათა ცოლების შეცდენისათვის საინაგ-ალდარი კლავს ნართ ხამიცს (ამ უკანასკნელის კბილს მოხვედრილი მისი ხმლის ნატეხი ცას გამოეკერება და მთვარე გაჩნდება). საბოლოოდ მას ხამიცის ვაჟი – ბათრაძი კლავს (სხვა ვარიანტით, ნართებთან ომში კვდება) და აჭრის მარჯვენა მკლავს, რომელსაც, სათანას რჩევით, უკან აბრუნებს.
ნართული ეპოსის ცნობილი მკვლევარები (ვ. აბაევი, ტ. გურიევი და სხვ.) თვლიან, რომ საინაგ-ალდარის ქვეშ იგულისხმება ისტორიული ფიგურა, მონღოლი ხანი საინი, იგივე ბათო-ყაენი. სახელი საინაგ-ალდარი არის ოსური ენის ნორმებით გაფორმებული საინ-ხანი – „სახელოვანი ხანი“. ასე უწოდებდნენ მონღოლები (და არამარტო მონღოლები) ბათო ყაენს (მონღოლური საინი – „კარგი“, „კეთილი“, „შესანიშნავი“, „ბედნიერი“). საინაგ-ალდარის პერსონაჟი, სხვა გმირებთან ერთად, მიუთითებს ნართულ ეპოსში მძლავრ მონღოლურ გავლენაზე.
ლიტერატურა
- Нартовские сказания: Эпос осетинского народа. Книга 1. Владикавказ: 2003;
- Абаев В. И. Избранные работы. Т. I. Религия. Фольклор. Литература. Владикавказ, 1990;
- Гуриев Т. А. К проблеме генезиса осетинского нартовского эпоса. Орджоникидзе, 1971;
- მისივე, Антропонимия осетинского нартовского эпоса. Орджоникидзе, 1982.
