ტანჟერის კონვენციები
ტანჟერის კონვენციები – დასავლეთის სახელმწიფოების მიერ მაროკოს დაპყრობის პერიოდში ტანჟერის სტრატეგიულმა მდებარეობამ (ხმელთაშუა ზღვის გასასვლელთან, გიბრალტარის პირდაპირ) განაპირობა ევროპის ქვეყნების განსაკუთრებული პოზიცია ამ რაიონის მიმართ. დიდი ბრიტანეთის ზეწოლით, რომელსაც არ სურდა ტანჟერზე რომელიმე სახელმწიფოს კონტროლის დამყარება, ყველა საერთაშორისო შეთანხმება მაროკოს თაობაზე აუცილებლად ითვალისწინებდა აქ სპეციალური რეჟიმის შექმნას.
18.XII.1923 პარიზში საფრანგეთის, დიდი ბრიტანეთისა და ესპანეთის რწმუნებულებმა ხელი მოაწერეს კონვენციას ტანჟერის სტატუტის შესახებ, რომლის თანახმად ტანჟერი გამოცხადდა საერთაშორისო ნეიტრალიზებულ ზონად. ამ რაიონში იკრძალებოდა რაიმე ნაგებობის აშენება, რომლის გამოყენებაც შესაძლებელი იქნებოდა სამხედრო მიზნებისათვის. ტანჟერი, რომელიც ფორმალურად მაროკოს სულთნის სუვერენიტეტის ქვეშ რჩებოდა, ამავე დროს იღებდა საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულ ავტონომიას. უცხოეთის სახელმწიფოებთან დიპლომატიური ურთიერთობების გარდა. ასეთი ურთიერთობების დამყარება, ფესის ხელშეკრულების 1912 მე-5 მუხლის თანახმად, უნდა მომხდარიყო სულთნის კარზე საფრანგეთის გენერალური კომისრის მეშვეობით.
ესპანეთის მთავრობა პარიზის კონვენციით უკმაყოფილო იყო და, იტალიის მხარდაჭერით, მოითხოვდა მის გადასინჯვას, კერძოდ, ტანჟერის შესვლას მაროკოს ესპანურ ზონაში. მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ ფრანკოს ესპანეთმა 14.VI.1940 მოახდინა ტანჟერის ზონის ოკუპაცია და 1942 წლის დეკემბერში ეს ზონა თავის სამფლობელოდ გამოაცხადა. ჰიტლერული გერმანიის განადგურების შემდეგ ანტიჰიტლერული კოალიციის სახელმწიფოებმა დააყენეს ტანჟერში საერთაშორისო რეჟიმის აღდგენის საკითხი. რაც რეალობად იქცა 10-31.VIII.1945 პარიზში სსრკ-ის, აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის წარმომადგენელთა კონფერენციაზე. თუმცა აღდგენილი რეჟიმი დროებითად გამოცხადდა. 1956 მაროკოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, მაროკოს მთავრობისა და საერთაშორისო საკონტროლო კომიტეტის მოლაპარაკებების შედეგად, 5.VII რაბატში ხელს მოაწერეს ოქმს, რომელიც ადასტურებდა მაროკოს მთლიანობის პრინციპს და ითვალისწინებდა ტანჟერის ზონის განსაკუთრებული რეჟიმის გაუქმებას. დასკვნითი დეკლარაცია ტანჟერის ზონის საერთაშორისო რეჟიმის ლიკვიდაციის შესახებ მიიღეს 8 ქვეყნის – ტანჟერის სტატუტის შესახებ კონვენციის მონაწილეთა კონფერენციაზე (8-29.X.1956 ფედალში, თანამედროვე მოპამედია, მაროკო). ყველა აქტი, შეთანხმება და კონვენცია, რომელიც ამ რეჟიმს ეხებოდა, ძალადაკარგულად გამოცხადდა. ტანჟერი მაროკოს შეუერთდა.
