ჩვეულებრივი ბოლოკარკაზი
ჩვეულებრივი ბოლოკარკაზი (ლათ. Pernis apivorus Linnaeus, 1758) — ფრინველი ქორისებრთა ოჯახიდან. საშუალო სიდიდის მტაცებელი ფრინველია, ფრთა 375-475 მმ-ია, ნისკარტი ცვილანიდან წვერომდე — 20-23 მმ, გალო — 50-54 მმ, კუდი — 250-270 მმ, წონა — 700-800 გ. დედალი ოდნავ დიდია მამალზე. სქესთა შორის განსხვავება შეფერილობაში მცირეა. ხნიერი მამალი ზემო მხარეს მუქი მურაა, ქვემოდან – მოთეთრო, მუქი ლაქებით. თავი ნაცრისფერია, პირის კუთხეებთან და შუბლზე ქერცლისებური ბუმბულებია. კუდი მოწაბლისფროა, შავი ბოლოთი და მრავალი არამკვეთრი განივი ზოლით. ხნიერი დედალი უფრო მუქი ფერისაა, თუმცა შეფერილობაში სქესობრივი დიმორფიზმი სუსტადაა გამოხატული. სამაგიეროდ კარგად შეიმჩნევა ასაკობრივი პოლიმორფიზმი. ზურგის მხარე ყველა ასაკში მურაა. ცვალებადობს ვენტრალური მხარის შეფერილობა. იგი შეიძლება იყოს: 1. ისეთივე მურა, როგორც ზურგის მხარე; 2. მურა ფერის ბუმბულებს ჰქონდეს თეთრი ძირები; 3. მოთეთრო მურა ფერის განივი ზოლებით. ან 4. თეთრი – მცირე რაოდენობის გასწვრივი მუქი ლაქებით. ხნიერ ფრინველს ნისკარტი შავი აქვს, ცვილანა — ნაცრისფერი, ფეხები – ყვითელი. ახალგაზრდა ფრინველი უფრო ერთფეროვანი მოწაბლისფროა, ხოლო მურა-შავ ბუმბულებს იისფერი ელფერი დაჰკრავთ. ცვილანა ყვითელია.
აღწერილია 2 ქვესახეობა. საქართველოში გვხვდება ევროპული ჩვეულებრივი ბოლოკარკაზი — P. a. apivorus Linn., 1758.
სარჩევი[დამალვა] |
გავრცელება
სახეობის ბუდობის არეალი მოიცავს ევროპისა და აზიის ტყის ზონას, დასავლეთით დიდი ბრიტანეთიდან, აღმოსავლეთით ტომსკამდე; ჩრდილოეთით — სკანდინავიის სამხრეთი რაიონები, თეთრი ზღვა, პეჩორის ზემო დინება, ირტიშის შესართავი და ტომსკის მიდამოები; სამხრეთით — ესპანეთის, იტალიისა და საბერძნეთის ჩრდილოეთი ნაწილები, მცირე აზია, ამიერკავკასია, კასპიის ზღვის სამხრეთი სანაპიროები; დასავლეთ ციმბირი — ტობოლსკამდე და ბარნაულამდე. ზამთრობს აფრიკის სამხრეთ ნაწილში. საქართველოში მოიპოვება მიმოფრენის პერიოდებში, თუმცა ლიტერატურაში აღნიშნულია მისი ბუდობა მდ. ალაზნის აუზშიც.
ბიოტოპი
მაღალტანიანი შერეული ან ფოთლოვანი ტყე, იშვიათად (ჩრდილოეთში) ფიჭვნარიც. გავრცელება დაკავშირებულია სიფრიფანა- ფრთიანების (კრაზანა, კელა, ბაზი) არსებობასთან. ამიტომ უპირატესობას ანიჭებს ისეთ ადგილებს, სადაც ტყის მახლობლად ღია ადგილებიცაა. ჩვეულებრივად მოიპოვება დაბლობებში, მაგრამ კავკასიაში ადის 1300 მ-მდე ზ. დ.
გამრავლება
ბუდობს ხეებზე, ყვავის, კაკაჩას ან სხვა ფრინველის ბუდეში. იშვიათად ბუდეს თვითონაც აკეთებს. მაისის პირველ ნახევარში დებს 2 კვერცხს. კრუხად ჯდება მხოლოდ დედალი. საინკუბაციო პერიოდი ერთ თვემდე გრძელდება.
კვება
ვიწრო შეგუებულობის ენტომოფაგი ფრინველია. მისი მთავარი საკვებია სიფრიფანაფრთიანები, პირველ რიგში კრაზანა, აგრეთვე კელა, ბაზი და მათი ლარვები, რომელთაც პოულობს მათი ბუდეების გათხრით.
მნიშვნელობა
არსებითი პრაქტიკული მნიშვნელობა არა აქვს.
