ციხისუბნის წარწერა-ლექსი 1103
ციხისუბნის წარწერა-ლექსი 1101 − ასომთავრული წარწერა, ამოკვეთილი ცხრა სტრიქონად დიდი ზომის ქვის ფილაზე (116 X 68 X 45 სმ), აღმოაჩინეს 1983 ჩასმული ციხისუბნის (ადიგენის რ-ნი) ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლის კედელში. ინახება სამცხე-ჯავახეთის ისტორიის მუზეუმში (ახალციხე). ტექსტი ასეთია:
- „ქრონიკონი იყო ტკბ. ქრისტე, შეიწყალე ასვათ, ძმანი მისნი.
- ავაგე ესე კოშკები, დავდგი ლაგამად მტერთათჳს,
- ყოველგან დასახედავად, ყოველთა-მრავალფერთათჳს;
- შუებად, შაჰვად და საწუთროდ ლხინად ადამის ერთათჳს
- და გოლიათად [ნაგები მიუვალია მტერთათჳს!]“.
წარწერის დასაწყისში აღნიშნულია თარიღი – 1103, პირველ სტრიქონში დასახელებული არიან ასვათ და მისი ძმები. ტექსტის მომდევნო ნაწილი შინაარსით საამშენებლოა – კოშკების აგების ამბავს გადმოგვცემს, ფორმით კი – შაირია, ანუ თექვსმეტმარცვლიანი ლექსი, რომელსაც „რუსთველურიც“ ეწოდება. ქვის ქვედა კიდე ჩამოტეხილია და ნაწილობრივ ატკეჩილიც. ამიტომ ლექსის მეოთხე სტრიქონის მარჯვენა ნაწილი (ნახევარზე ცოტა მეტი) განადგურებულია. აქ უეჭველად მხოლოდ სარითმო მარცვლების აღდგენაა შესაძლებელი, ხოლო ნაკლული ადგილის აღდგენის ერთ-ერთი ვარიანტი ზემოთაა წარმოდგენილი. ციხისუბნის წარწერა-ლექსი, მნიშვნელოვანია იმით, რომ მასში „ვეფხისტყაოსნის“ დაწერამდე ერთი საუკუნით ადრე დასტურდება შაირი, როგორც ლექსის საზომი.
წარწერაში დასახელებული ასვათი და მისი ძმები, ამჯერად უკვე მათი სახელებიც (საურმაგ, ბერძენი, ქობულ, პაზარიელ, გაბრიელ, ასვათ), მოხსენიებული არიან ციხისუბნიდან 3–4 კმ დაშორებით, სოფ. კეხოვნის მიდამოებში, ეკლესიის მახლობლად აღმართული მაღალი ოთხკუთხა სვეტის – 1 მ-ზე მაღალი ჯვრის სადგარის – რელიეფურ ასომთავრულ წარწერაში (ინახება ახალციხეში, სამცხე-ჯავახეთის ისტორიულ მუზეუმში).
ვ. სილოგავა
