წრომი
(ახალი გვერდი: '''წრომი''' – ისტორიული სოფელი ცენტრალურ ქართლში, ხაშურის მუნი...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
'''წრომი''' – ისტორიული სოფელი ცენტრალურ ქართლში, ხაშურის მუნიციპალიტეტში. სოფელი მდებარეობს [[მდინარე]] [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა მხარეს. თემის ცენტრი (სოფლები: ახალშენი, დიდი ყელეთი, იმერლიანთკარი, ნადარბაზევი, პატარა ყელეთი). აქ დგას სახელგანთქმული [[წრომის ტაძარი]], ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ძეგლი, რომლის აგების თარიღადაც სპეციალისტები VII საუკუნის I ნახევარს, კერძოდ 626-634 წლებს სდებენ. წრომის ტაძრის [[არქიტექტურა]] ბევრ ისეთ ნიშანს შეიცავს, რომელიც საფუძვლად დაედო შუა საუკუნეების ქართული საეკლესიო ხუროთმოძღვრების, როგორც მიმდინარეობის, შემდგომ განვითარებას. | '''წრომი''' – ისტორიული სოფელი ცენტრალურ ქართლში, ხაშურის მუნიციპალიტეტში. სოფელი მდებარეობს [[მდინარე]] [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა მხარეს. თემის ცენტრი (სოფლები: ახალშენი, დიდი ყელეთი, იმერლიანთკარი, ნადარბაზევი, პატარა ყელეთი). აქ დგას სახელგანთქმული [[წრომის ტაძარი]], ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ძეგლი, რომლის აგების თარიღადაც სპეციალისტები VII საუკუნის I ნახევარს, კერძოდ 626-634 წლებს სდებენ. წრომის ტაძრის [[არქიტექტურა]] ბევრ ისეთ ნიშანს შეიცავს, რომელიც საფუძვლად დაედო შუა საუკუნეების ქართული საეკლესიო ხუროთმოძღვრების, როგორც მიმდინარეობის, შემდგომ განვითარებას. | ||
| + | ==== სახელწოდება ==== | ||
არანაკლებ საინტერესოა ამ უძველესი გეოგრაფიული სახელწოდების წარმოშობის საკითხი. ერთი შეხედვით იგი ისეთივე -ომ სუფიქსიანი [[ტოპონიმი]] ჩანს, როგორიცაა: ბათ-ომ-ი, თორთ-ომ-ი, ბორჯ-ომ-ი… მაგრამ ჩეენ არ ვიცით რა შინაარსისაა წრ- [[ძირი (ლინგვისტიკა)|ძირი]]. შესაძლებელია იგი ამოსავალში შეიცავდა რომელიმე [[ხმოვნები|ხმოვანს]] (წერ-, წარ- წირ-…). მაგრამ იგი ჩავარდნილი უნდა იყოს მომდევნო [[ო]] ხმოვნის გავლენით. მაშასადამე, შეიძლება აღვადგიოთ ტოპონიმ წრომის სავარაუდო ფორმები: წირ-ომ-ი, წერ-ომ-ი, ან წარ-ომ-ი. ამათგან უპირატესობა ალბათ პირველ ორს უნდა მივანიჭოთ მაშასადამე, წრ-ომ-ი უნდა გავიგოთ როგორც: | არანაკლებ საინტერესოა ამ უძველესი გეოგრაფიული სახელწოდების წარმოშობის საკითხი. ერთი შეხედვით იგი ისეთივე -ომ სუფიქსიანი [[ტოპონიმი]] ჩანს, როგორიცაა: ბათ-ომ-ი, თორთ-ომ-ი, ბორჯ-ომ-ი… მაგრამ ჩეენ არ ვიცით რა შინაარსისაა წრ- [[ძირი (ლინგვისტიკა)|ძირი]]. შესაძლებელია იგი ამოსავალში შეიცავდა რომელიმე [[ხმოვნები|ხმოვანს]] (წერ-, წარ- წირ-…). მაგრამ იგი ჩავარდნილი უნდა იყოს მომდევნო [[ო]] ხმოვნის გავლენით. მაშასადამე, შეიძლება აღვადგიოთ ტოპონიმ წრომის სავარაუდო ფორმები: წირ-ომ-ი, წერ-ომ-ი, ან წარ-ომ-ი. ამათგან უპირატესობა ალბათ პირველ ორს უნდა მივანიჭოთ მაშასადამე, წრ-ომ-ი უნდა გავიგოთ როგორც: | ||
| ხაზი 7: | ხაზი 8: | ||
ბ) წირ-ობ-ი „წირის შემცველი ქანები“ | ბ) წირ-ობ-ი „წირის შემცველი ქანები“ | ||
| − | არანაკლებ მოსალოდნელია სავარაუდო წერ-[[სიტყვა]], რომელიც ქართლურსავე ტოპონიმებში დასტურდება: წერ-ეთ-ი (სოფელია გორის რაიონში), წერ-ოვან-ი (სოფელი მცხეთის რაიონში), წერ-ონ-ის-ი (სოფელია ქარელის რაიონში)… აქედან გამომდინარე წერ-ომ-ი შეიძლება გავიაზროთ როგორც წერ-ობ-ი: „წერის შემცველი ადგილები“, „ადგილი, სადაც გამოედინება შავი ფერის სითხე, ნავთობიანი [[მინერალი]]“. სხვათა შორის შეიძლება წარ-ომ- ფორმის წარ- ფუძეც შეიძლება იმავე წერ- სიტყვის მონათესავე წარნაქ- ფუძეს დავუკავშიროთ. წარ-ნაქი ეწოდება მოყვითალო ფერის საღებავ მიწას, რომელსაც [[მეთუნეობა]]ში იყენებენ (უსვამენ [[თიხა|თიხის]] ჭურჭელს; გამოწვაში წითლდება). ასე რომ წრომ-ი (–წერ-ომ-ი, წირ-ომ-ი) შეიძლება წერ-ეთ-, წერ-ოვან- სახელთა მონათესავე ერთეულად ვცნოთ. ადგილობრივ მოსახლეობაში გავრცელებულია ვერსია, რომლის მიხედვითაც სახელწოდება | + | არანაკლებ მოსალოდნელია სავარაუდო წერ-[[სიტყვა]], რომელიც ქართლურსავე ტოპონიმებში დასტურდება: წერ-ეთ-ი (სოფელია გორის რაიონში), წერ-ოვან-ი (სოფელი მცხეთის რაიონში), წერ-ონ-ის-ი (სოფელია ქარელის რაიონში)… აქედან გამომდინარე წერ-ომ-ი შეიძლება გავიაზროთ როგორც წერ-ობ-ი: „წერის შემცველი ადგილები“, „ადგილი, სადაც გამოედინება შავი ფერის სითხე, ნავთობიანი [[მინერალი]]“. სხვათა შორის შეიძლება წარ-ომ- ფორმის წარ- ფუძეც შეიძლება იმავე წერ- სიტყვის მონათესავე წარნაქ- ფუძეს დავუკავშიროთ. წარ-ნაქი ეწოდება მოყვითალო ფერის საღებავ მიწას, რომელსაც [[მეთუნეობა]]ში იყენებენ (უსვამენ [[თიხა|თიხის]] ჭურჭელს; გამოწვაში წითლდება). ასე რომ წრომ-ი (–წერ-ომ-ი, წირ-ომ-ი) შეიძლება წერ-ეთ-, წერ-ოვან- სახელთა მონათესავე ერთეულად ვცნოთ. ადგილობრივ მოსახლეობაში გავრცელებულია ვერსია, რომლის მიხედვითაც სახელწოდება წრომი თითქოს ამ მიდამოებში წრომის (ჭოტის) სიმრავლის გამო იყოს წარმოქმნილი.“ ამ შემთხვევაში გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ადგილთა სახელები, მითუმეტეს, დასახლებული ობიექტებისა, ფრინველთა სახელებისაგან გაუფორმებლად ე.ი. თავსართ-ბოლოსართების დაურთველად, სუფთა ფუძით არ წარმოიქმნებიან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სოფლის სახელად არ შეიძლება გვქონდეს: წერო, ქორი, ქათამი, კაკაბი, როჭო, შაშვი, ჩხიკვი, ჭოტი და სხვა. ეს სახელები ტოპონიმებად რომ იქცნენ, ისინი სხვადასხვა მორფოლოგიურ სართებს საჭიროებენ: სა-ქორ-ე, ჩხიკვ-თა, სა-ქათმ-ია, კაკაბ-ეთ-ი და სხვ. ჩვენთვის საინტერესო ტოპონიმი ფრინველის სახელისაგან რომ იყოს წარმომდგარი, მაშინ წრომის ნაცვლად სა-წრომ-ე, წრომ-თა, წრომ-ეთ-ი ან ამის მსგავსი რაღაც უნდა გაგქონდა. |
| − | წრომი თითქოს ამ მიდამოებში წრომის (ჭოტის) სიმრავლის გამო იყოს წარმოქმნილი.“ ამ შემთხვევაში გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ადგილთა სახელები, მითუმეტეს, დასახლებული ობიექტებისა, ფრინველთა სახელებისაგან გაუფორმებლად ე.ი. თავსართ-ბოლოსართების დაურთველად, სუფთა ფუძით არ წარმოიქმნებიან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სოფლის სახელად არ შეიძლება გვქონდეს: წერო, ქორი, ქათამი, კაკაბი, როჭო, შაშვი, ჩხიკვი, ჭოტი და სხვა. ეს სახელები ტოპონიმებად რომ იქცნენ, ისინი სხვადასხვა მორფოლოგიურ სართებს საჭიროებენ: სა-ქორ-ე, ჩხიკვ-თა, სა-ქათმ-ია, კაკაბ-ეთ-ი და სხვ. ჩვენთვის საინტერესო ტოპონიმი ფრინველის სახელისაგან რომ იყოს წარმომდგარი, მაშინ წრომის ნაცვლად სა-წრომ-ე, წრომ-თა, წრომ-ეთ-ი ან ამის მსგავსი რაღაც უნდა გაგქონდა. | + | |
==წყარო== | ==წყარო== | ||
მიმდინარე ცვლილება 19:13, 26 მაისი 2024 მდგომარეობით
წრომი – ისტორიული სოფელი ცენტრალურ ქართლში, ხაშურის მუნიციპალიტეტში. სოფელი მდებარეობს მდინარე მტკვრის მარჯვენა მხარეს. თემის ცენტრი (სოფლები: ახალშენი, დიდი ყელეთი, იმერლიანთკარი, ნადარბაზევი, პატარა ყელეთი). აქ დგას სახელგანთქმული წრომის ტაძარი, ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ძეგლი, რომლის აგების თარიღადაც სპეციალისტები VII საუკუნის I ნახევარს, კერძოდ 626-634 წლებს სდებენ. წრომის ტაძრის არქიტექტურა ბევრ ისეთ ნიშანს შეიცავს, რომელიც საფუძვლად დაედო შუა საუკუნეების ქართული საეკლესიო ხუროთმოძღვრების, როგორც მიმდინარეობის, შემდგომ განვითარებას.
[რედაქტირება] სახელწოდება
არანაკლებ საინტერესოა ამ უძველესი გეოგრაფიული სახელწოდების წარმოშობის საკითხი. ერთი შეხედვით იგი ისეთივე -ომ სუფიქსიანი ტოპონიმი ჩანს, როგორიცაა: ბათ-ომ-ი, თორთ-ომ-ი, ბორჯ-ომ-ი… მაგრამ ჩეენ არ ვიცით რა შინაარსისაა წრ- ძირი. შესაძლებელია იგი ამოსავალში შეიცავდა რომელიმე ხმოვანს (წერ-, წარ- წირ-…). მაგრამ იგი ჩავარდნილი უნდა იყოს მომდევნო ო ხმოვნის გავლენით. მაშასადამე, შეიძლება აღვადგიოთ ტოპონიმ წრომის სავარაუდო ფორმები: წირ-ომ-ი, წერ-ომ-ი, ან წარ-ომ-ი. ამათგან უპირატესობა ალბათ პირველ ორს უნდა მივანიჭოთ მაშასადამე, წრ-ომ-ი უნდა გავიგოთ როგორც:
ა) (მ)წირ-ობ-ი „მწირი, უნაყოფო მიწა“;
ბ) წირ-ობ-ი „წირის შემცველი ქანები“
არანაკლებ მოსალოდნელია სავარაუდო წერ-სიტყვა, რომელიც ქართლურსავე ტოპონიმებში დასტურდება: წერ-ეთ-ი (სოფელია გორის რაიონში), წერ-ოვან-ი (სოფელი მცხეთის რაიონში), წერ-ონ-ის-ი (სოფელია ქარელის რაიონში)… აქედან გამომდინარე წერ-ომ-ი შეიძლება გავიაზროთ როგორც წერ-ობ-ი: „წერის შემცველი ადგილები“, „ადგილი, სადაც გამოედინება შავი ფერის სითხე, ნავთობიანი მინერალი“. სხვათა შორის შეიძლება წარ-ომ- ფორმის წარ- ფუძეც შეიძლება იმავე წერ- სიტყვის მონათესავე წარნაქ- ფუძეს დავუკავშიროთ. წარ-ნაქი ეწოდება მოყვითალო ფერის საღებავ მიწას, რომელსაც მეთუნეობაში იყენებენ (უსვამენ თიხის ჭურჭელს; გამოწვაში წითლდება). ასე რომ წრომ-ი (–წერ-ომ-ი, წირ-ომ-ი) შეიძლება წერ-ეთ-, წერ-ოვან- სახელთა მონათესავე ერთეულად ვცნოთ. ადგილობრივ მოსახლეობაში გავრცელებულია ვერსია, რომლის მიხედვითაც სახელწოდება წრომი თითქოს ამ მიდამოებში წრომის (ჭოტის) სიმრავლის გამო იყოს წარმოქმნილი.“ ამ შემთხვევაში გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ადგილთა სახელები, მითუმეტეს, დასახლებული ობიექტებისა, ფრინველთა სახელებისაგან გაუფორმებლად ე.ი. თავსართ-ბოლოსართების დაურთველად, სუფთა ფუძით არ წარმოიქმნებიან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სოფლის სახელად არ შეიძლება გვქონდეს: წერო, ქორი, ქათამი, კაკაბი, როჭო, შაშვი, ჩხიკვი, ჭოტი და სხვა. ეს სახელები ტოპონიმებად რომ იქცნენ, ისინი სხვადასხვა მორფოლოგიურ სართებს საჭიროებენ: სა-ქორ-ე, ჩხიკვ-თა, სა-ქათმ-ია, კაკაბ-ეთ-ი და სხვ. ჩვენთვის საინტერესო ტოპონიმი ფრინველის სახელისაგან რომ იყოს წარმომდგარი, მაშინ წრომის ნაცვლად სა-წრომ-ე, წრომ-თა, წრომ-ეთ-ი ან ამის მსგავსი რაღაც უნდა გაგქონდა.
