კიდურყვავილოვანი დამწერლობა
(ახალი გვერდი: [[ფაილი:Nikorwminda 1.JPG|thumb|ნიკორწმინდის სამხრეთ ფრონტონზე გამოსახული...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Nikorwminda 1.JPG|thumb|ნიკორწმინდის სამხრეთ ფრონტონზე გამოსახული მეორედ მოსვლის კომპოზიციის განმარტებითი წარწერა]] | [[ფაილი:Nikorwminda 1.JPG|thumb|ნიკორწმინდის სამხრეთ ფრონტონზე გამოსახული მეორედ მოსვლის კომპოზიციის განმარტებითი წარწერა]] | ||
| − | '''კიდურყვავილოვანი დამწერლობა''' − ქართული დამწერლობის ერთ-ერთი დეკორატიული სახეობა | + | '''კიდურყვავილოვანი დამწერლობა''' − [[ქართული ასომთავრული]] [[დამწერლობა|დამწერლობის]] ერთ-ერთი დეკორატიული სახეობა. კიდურყვავილოვანი დამწერლობის [[ასო (ნიშანი)|ასო]]თა კიდურებში, ზოგჯერ ასოს ტანის სხვა ადგილას, ასევე ქარაგმის ხაზის (ჩვეულებრივ კლაკნილის) ბოლოებში დასმულია ფოთლის მოყვანილობის ნიშნები. ტერმინი შემოიღო [[ჯავახიშვილი ივანე|ივ. ჯავახიშვილმა]] (1926), თუმცა მას დამწერლობის ამ სახეობის აღწერა-დახასიათება არ მოუცია. |
| − | + | ||
| + | კიდურყვავილოვანი დამწერლობა ძირითადად გავრცელებული იყო XI ს-ში. მისი ცალკეული ნიმუშები გვიანაც გვხედება როგორც ლაპიდარულ, ისე ჭედურ და ფრესკულ წარწერებში. მან ფართოდ მოიკიდა ფეხი წიგნური დამწერლობის ძეგლებშიც (ხელნაწერებში). განსაკუთრებით − საზედაო ასოების გაფორმებისას. ლაპიდარულ დამწერლობაში კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ნიმუშებია ზედა [[ვარძია (სამონასტრო ანსამბლი)|ვარძია]]ში (ასპინძის რ-ნი)– ღვთისმშობლის ეკლესიის სამხრეთ კარზე ბალავრის ქვის წარწერა ლიპარიტ ერისთავთა ერისთავისა (XI ს. I მეოხედი). [[ნიკორწმინდა (ტაძარი)|ნიკორწმინდის ტაძრის]] აღმოსავლეთ ფასადზე გამოსახული რელიეფური კომპოზიციის – „მეორედ მოსვლის” განმარტებითი წარწერა და სხვ. კიდურყვავილოვანი დამწერლობა განსაკუთრებით გავრცელდა ჭედურ, [[ლითონი|ლითონზე]] შესრულებულ წარწერებში – ხატებსა და ჯვრებზე. ასეთი სახის ძეგლებში თვალნათლივ ჩანს, რომ კიდურყვავილოვან დამწერლობას, გარდა ინფორმაციული დატვირთვისა (ამბის გადმოცემა. გამოსახული წმინდანის დასახელება). დეკორატიული ფუნქციაც ჰქონდა და ჭედური ძეგლის მხატვრელი გაფორმების ელემენტს შეადგენდა. ამის კარგი ნიმუშებია ჯუმათის წმ. გიორგის ხატის როგორც განმარტებითი, ისე ვრცელი ქტიტორული (ერისთავთა | ||
| + | ერისთავის ვარდან ვარდანისძისა, XI ს) წარწერები, ნაკიფარის (ზემო [[სვანეთი]]) წმ. გიორგის ხატის განმარტებითი წარწერა (XI ს.), ხიდისთავის ([[გურია]], ჩოხატაურის რ-ნი) წმ. გიორგის ხატის წარწერა (XI ს), ლაკლაკისძეთა ხატის (ზარზმიდან) განმარტებითი ღა ქტიტორული წარწერები და სხვ. კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ფრესკული ნიმუშები. XIII ს-ით, დათარიღებუელი, ჯერ კიდევ შემორჩენილი იყო XIX ს. 30-იან წლებში გვხვდება გეგუთის (ქუთაისის მახლობლად) სასახლის მოხატულობის ფრაგმენტებში (ფრ. დიუბუას ცნობა). კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ხელნაწერებში გამოყენების ნიმუშებად შეიძლება დასახელდეს ხელნაწერთა ინსტიუტის ფონდების ხელნაწერები A-87, H-1667 და სხვ. | ||
| + | ვ. სილოგავა | ||
| + | == ლიტერატურა == | ||
| + | * ჯავახიშვილი ი. ქართული დამწერლობათმცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბ, 1949 ისტორიის მიზანი, წყაროები და მეთოდები წინათ და ახლა. წგ 3 ნაკვ. 1; | ||
| + | * გაბაშვილი ც. ზედა ვარძია, თბ, 1985. | ||
==წყარო== | ==წყარო== | ||
| − | [[ | + | [[ქართული ენა: ენციკლოპედია]] |
| − | [[კატეგორია:ქართული დამწერლობის | + | [[კატეგორია:ქართული დამწერლობის სახეები]] |
[[კატეგორია:ქართული დამწერლობა]] | [[კატეგორია:ქართული დამწერლობა]] | ||
01:03, 25 იანვარი 2024-ის ვერსია
კიდურყვავილოვანი დამწერლობა − ქართული ასომთავრული დამწერლობის ერთ-ერთი დეკორატიული სახეობა. კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ასოთა კიდურებში, ზოგჯერ ასოს ტანის სხვა ადგილას, ასევე ქარაგმის ხაზის (ჩვეულებრივ კლაკნილის) ბოლოებში დასმულია ფოთლის მოყვანილობის ნიშნები. ტერმინი შემოიღო ივ. ჯავახიშვილმა (1926), თუმცა მას დამწერლობის ამ სახეობის აღწერა-დახასიათება არ მოუცია.
კიდურყვავილოვანი დამწერლობა ძირითადად გავრცელებული იყო XI ს-ში. მისი ცალკეული ნიმუშები გვიანაც გვხედება როგორც ლაპიდარულ, ისე ჭედურ და ფრესკულ წარწერებში. მან ფართოდ მოიკიდა ფეხი წიგნური დამწერლობის ძეგლებშიც (ხელნაწერებში). განსაკუთრებით − საზედაო ასოების გაფორმებისას. ლაპიდარულ დამწერლობაში კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ნიმუშებია ზედა ვარძიაში (ასპინძის რ-ნი)– ღვთისმშობლის ეკლესიის სამხრეთ კარზე ბალავრის ქვის წარწერა ლიპარიტ ერისთავთა ერისთავისა (XI ს. I მეოხედი). ნიკორწმინდის ტაძრის აღმოსავლეთ ფასადზე გამოსახული რელიეფური კომპოზიციის – „მეორედ მოსვლის” განმარტებითი წარწერა და სხვ. კიდურყვავილოვანი დამწერლობა განსაკუთრებით გავრცელდა ჭედურ, ლითონზე შესრულებულ წარწერებში – ხატებსა და ჯვრებზე. ასეთი სახის ძეგლებში თვალნათლივ ჩანს, რომ კიდურყვავილოვან დამწერლობას, გარდა ინფორმაციული დატვირთვისა (ამბის გადმოცემა. გამოსახული წმინდანის დასახელება). დეკორატიული ფუნქციაც ჰქონდა და ჭედური ძეგლის მხატვრელი გაფორმების ელემენტს შეადგენდა. ამის კარგი ნიმუშებია ჯუმათის წმ. გიორგის ხატის როგორც განმარტებითი, ისე ვრცელი ქტიტორული (ერისთავთა ერისთავის ვარდან ვარდანისძისა, XI ს) წარწერები, ნაკიფარის (ზემო სვანეთი) წმ. გიორგის ხატის განმარტებითი წარწერა (XI ს.), ხიდისთავის (გურია, ჩოხატაურის რ-ნი) წმ. გიორგის ხატის წარწერა (XI ს), ლაკლაკისძეთა ხატის (ზარზმიდან) განმარტებითი ღა ქტიტორული წარწერები და სხვ. კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ფრესკული ნიმუშები. XIII ს-ით, დათარიღებუელი, ჯერ კიდევ შემორჩენილი იყო XIX ს. 30-იან წლებში გვხვდება გეგუთის (ქუთაისის მახლობლად) სასახლის მოხატულობის ფრაგმენტებში (ფრ. დიუბუას ცნობა). კიდურყვავილოვანი დამწერლობის ხელნაწერებში გამოყენების ნიმუშებად შეიძლება დასახელდეს ხელნაწერთა ინსტიუტის ფონდების ხელნაწერები A-87, H-1667 და სხვ.
ვ. სილოგავა
ლიტერატურა
- ჯავახიშვილი ი. ქართული დამწერლობათმცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბ, 1949 ისტორიის მიზანი, წყაროები და მეთოდები წინათ და ახლა. წგ 3 ნაკვ. 1;
- გაბაშვილი ც. ზედა ვარძია, თბ, 1985.
