სან-რემოს კონფერენცია 1920
(ახალი გვერდი: '''სან-რემოს კონფერენცია 1920''' – ანტანტის სახელმწიფოთ...) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 3 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 2: | ხაზი 2: | ||
კონფერენციის ძირითადი მიზანი ანტანტის სახელმწიფოთა შორის არსებულ წინააღმდეგობათა დარეგულირება იყო, რომლებიც საბჭოთა რუსეთის მიერ ანტანტის მეორე [[ლაშქრობა|ლაშქრობის]] დამარცხების, [[ომი]]ს შემდგომი ეკონომიკური კრიზისის გაღრმავებისა და [[ევროპა]]სა და აღმოსავლეთში რევოლუციური და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობის შედეგად გამწვავდა. სან-რემოს კონფერენციაზე უნდა განეხილათ: | კონფერენციის ძირითადი მიზანი ანტანტის სახელმწიფოთა შორის არსებულ წინააღმდეგობათა დარეგულირება იყო, რომლებიც საბჭოთა რუსეთის მიერ ანტანტის მეორე [[ლაშქრობა|ლაშქრობის]] დამარცხების, [[ომი]]ს შემდგომი ეკონომიკური კრიზისის გაღრმავებისა და [[ევროპა]]სა და აღმოსავლეთში რევოლუციური და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობის შედეგად გამწვავდა. სან-რემოს კონფერენციაზე უნდა განეხილათ: | ||
| − | :1) ელჩების მიერ კონფერენციაზე შემუშავებული [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამშვიდობო ხელშეკრულების პროექტი | + | :1) ელჩების მიერ კონფერენციაზე შემუშავებული [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამშვიდობო ხელშეკრულების პროექტი; |
:2) გერმანიის მიერ სამშვიდობო ხელშეკრულების შესრულების საკითხი; | :2) გერმანიის მიერ სამშვიდობო ხელშეკრულების შესრულების საკითხი; | ||
:3) დამოკიდებულება საბჭოთა რუსეთთან. | :3) დამოკიდებულება საბჭოთა რუსეთთან. | ||
| − | + | პირველი პუნქტის განხილვის დროს დღის წესრიგში ძირითადი ყურადღება დაეთმო თურქეთისათვის ჩამორთმეულ არაბულ მიწებზე ლიგის მანდატების განაწილებას ანტანტის სახელმწიფოებს შორის. დავამ არაბული მიწების განაწილების თაობაზე მწვავე წინააღმდეგობები გამოავლინა ინგლის-საფრანგეთსა და ინგლის-ამერიკას შორის. ინგლისის პრეტენზიების მთავარ ობიექტს მოსულის ვილაიეთი წარმოადგენდა, რომელსაც დიდი სტრატეგიული მნიშვნელობა და მდიდარი [[ნავთობი]]ს [[საბადო|საბადოები]] გააჩნდა. მოსული [[საიქს-პიკოს შეთანხმება 1916|საიქს-პიკოს შეთანხმების 1916]] მიხედვით საფრანგეთის გავლენის სფეროს განეკუთვნებოდა, მაგრამ ინგლისელებმა 1918 წლის ნოემბერში ამ რაიონის [[ოკუპაცია]] მოახდინეს. მათ ისარგებლეს თავისი სამხედრო და პოლიტიკური უპირატესობით მახლობელ აღმოსავლეთში და აღარ თმობდნენ მიღწეულ პოზიციებს. მოსულის გარდა ინგლისელები მოითხოვდნენ სხვა რაიონებსაც, რომლებიც საიქს-პიკოს მოლაპარაკებით არ შედიოდა დიდი ბრიტანეთის გავლენის სფეროში - მთელ [[პალესტინა]]ს („ყავისფერი ზონა”) და შიდა სირიას დამასკთან ერთად, რადგანაც საფრანგეთიც, უპირველეს ყოვლისა, სირიისა და მოსულის ნავთობ-საბადოების ხელში ჩაგდებით იყო დაინტერესებული. ინგლისი, საფრანგეთისთვის მოსულის მომავალ ნავთობწარმოებაში წილის ჩადებით, შეეცადა კომპრომისული გადაწყვეტილება მოენახა, მაგრამ 8.1.1919 ხელმოწერილი შეთანხმება ამ საკითხზე არ იქნა რატიფიცირებული საფრანგეთის მიერ, რომელიც შიდა სირიის საფრანგეთის მანდატის ქვეშ მოქცევას მოითხოვდა. მდგომარეობას ისიც ართულებდა, რომ მახლობელ აღმოსავლეთში ინგლისის გეგმებს აშშ-ც წინ აღუდგა, რომელსაც საკუთარი წილის მიღება სურდა. არაბულ ნავთობზე ახალი პრეტენდენტის შიშით, ინგლისმა და საფრანგეთმა 5. IX. 1919 დადეს ხელშეკრულება პალესტინის – ინგლისის ჯარების, ხოლო სირიის – საფრანგეთის ჯარების მიერ ოკუპაციის შესახებ, თუმცა, ინგლისელები იმედოვნებდნენ, რომ თავის გავლენას შიდა სირიაზე მაინც შეინარჩუნებდნენ ემირ ფაისალის დახმარებით, რომელიც 8.III.1920 სირიის მეფედ იქნა გამოცხადებული და სათავეში ჩაუდგა ფრანგების წინააღმდეგ ბრძოლას. ამავე დროს გაფართოვდა ანტიიმპერიალისტური მოძრაობები არაბეთის რიგ ქვეყნებსა და თურქეთში. ყოველივე ეს აიძულებდა ინგლისსა და საფრანგეთს, სწრაფად მოეგვარებინათ საკუთარი დაპყრობების იურიდიული გაფორმება, რის შედეგად, სან-რემოს კონფერენციაზე გადაწყდა მანდატების შემდეგნაირი განაწილება: საფრანგეთმა მიიღო მთელი სირია და ლიბანი, ინგლისმა – პალესტინა და მესოპოტამია (ერაყი) მოსულითურთ. საფრანგეთი მოსულის საკითხში დათმობაზე არ წავიდოდა, თუ არა 24 IV სან-რემოში ხელმოწერილი ინგლის-საფრანგეთის შეთანხმება, რომელიც ითვალისწინებდა მახლობელი აღმოსავლეთისა და ევროპის ნავთობის განაწილებას ამ ორ სახელმწიფოს შორის ორივესათვის ხელსაყრელ პირობებში. არაბული მიწების განაწილებასთან ერთად, სან-რემოს კონფერენციამ შეიმუშავა თურქეთის დანარჩენი ტერიტორიის დაყოფის პირობებიც, რაც შემდგომში საფუძვლად დაედო 1920 [[სევრის საზავო ხელშეკრულება 1920|სევრის საზავო ხელშეკრულება]]ს. ამის შემდეგ კონფერენციაზე განიხილეს გერმანიის საკითხი. | |
| + | |||
| + | 1920 წლის მარტ-აპრილში ინგლის-საფრანგეთის დაპირისპირება გერმანიის მიერ [[ვერსალის საზავო ხელშეკრულება 1919|ვერსალის საზავო ხელშეკრულების]] 1919 სამხედრო მუხლების შესრულების თავიდან აცილების მცდელობასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებით გამწვავდა. „კომუნისტურ საფრთხესთან“ ბრძოლის საბაბით. 2. IV გერმანიის მთავრობამ მოკავშირეების თანხმობის გარეშე შეიყვანა ჯარები რურის დემილიტარიზებულ ზონაში. ამის საპასუხოდ, საფრანგეთის მთავრობამ, აგრეთვე მოკავშირეებთან შეთანხმების გარეშე, 5.IV თავისი საჯარისო ნაწილები ფრანკფურტში, დარმშტადტსა და გერმანიის დემილიტარიზებული ზონის რიგ სხვა ქალაქებში გაგზავნა. ინგლისის მთავრობამ, რომელიც ატარებდა გერმანიის [[მილიტარიზმი]]ს მიმართ წაყრუების პოლიტიკას, მკაცრი პროტესტი გამოთქვა საფრანგეთის მოქმედების წინააღმდეგ. ეს ე.წ. „ფრანკფურტის კონფლიქტი“ მოგვარებულ იქნა სან-რემოს კონფერენციაზე, სადაც ინგლისი, საფრანგეთისგან მახლობელ აღმოსავლეთში მიღებული დათმობების სანაცვლოდ, იძულებული გახდა მხარი დაეჭირა საფრანგეთის მოთხოვნისათვის – გერმანიას შეესრულებინა ვერსალის ხელშეკრულების პირობები. 10.IV.1920 დასრულდა ვადა, რომელშიც გერმანიას უნდა შეემცირებინა არმია 200 ათას კაცამდე (ამავე წლის ივნისისათვის კი მისი | ||
ოდენობა 100 ათასამდე უნდა დასულიყო); მიუხედავად ამისა, გერმანიამ არა მარტო რამდენიმე ასეულ ათასამდე გაზარდა ფარული სამხედრო ფორმირებების რაოდენობა („სამოქალაქო დაცვა“, „უსაფრთხოების პოლიცია“ და სხვა), არამედ 20.IV სან-რემოში მან მოკავშირეთა უმაღლეს საბჭოს მიმართა თხოვნით, ნება დაერთოთ მისთვის ჰყოლოდა მუდმივი 200-ათასიანი ჯარი. ამჯერად ინგლისის მხარდაჭერის იმედი გერმანიას არ გაუმართლდა. მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისის გენერალური შტაბი გერმანიის მოთხოვნის დაკმაყოფილებისკენ იხრებოდა, ლოიდ ჯორჯმა ფრანგებს დაუჭირა მხარი. გერმანიის მთავრობის ნოტის საპასუხოდ, მოკავშირეები 26.IV გამოვიდნენ დეკლარაციით, რომელშიც აცხადებდნენ, რომ მზად იყვნენ „მიეღოთ ყველა ზომა, საჭიროების შემთხვევაში, უკიდურესი ღონისძიებების ჩათვლით და ხელშეკრულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზნით, გერმანიის ტერიტორიის ოკუპაცია მოეხდინათ, თუმცა გერმანიას არმია 100 ათასამდე უნდა შეემცირებინა ერთი თვის ვადაში (1920.10.VII-მდე). | ოდენობა 100 ათასამდე უნდა დასულიყო); მიუხედავად ამისა, გერმანიამ არა მარტო რამდენიმე ასეულ ათასამდე გაზარდა ფარული სამხედრო ფორმირებების რაოდენობა („სამოქალაქო დაცვა“, „უსაფრთხოების პოლიცია“ და სხვა), არამედ 20.IV სან-რემოში მან მოკავშირეთა უმაღლეს საბჭოს მიმართა თხოვნით, ნება დაერთოთ მისთვის ჰყოლოდა მუდმივი 200-ათასიანი ჯარი. ამჯერად ინგლისის მხარდაჭერის იმედი გერმანიას არ გაუმართლდა. მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისის გენერალური შტაბი გერმანიის მოთხოვნის დაკმაყოფილებისკენ იხრებოდა, ლოიდ ჯორჯმა ფრანგებს დაუჭირა მხარი. გერმანიის მთავრობის ნოტის საპასუხოდ, მოკავშირეები 26.IV გამოვიდნენ დეკლარაციით, რომელშიც აცხადებდნენ, რომ მზად იყვნენ „მიეღოთ ყველა ზომა, საჭიროების შემთხვევაში, უკიდურესი ღონისძიებების ჩათვლით და ხელშეკრულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზნით, გერმანიის ტერიტორიის ოკუპაცია მოეხდინათ, თუმცა გერმანიას არმია 100 ათასამდე უნდა შეემცირებინა ერთი თვის ვადაში (1920.10.VII-მდე). | ||
| − | სან-რემოს კონფერენციის მუშაობის ბოლი დღეს დღის წესრიგში დადგა საბჭოთა რესპუბლიკასთან დამოკიდებულების საკითხი, განხილულ იქნა მოკავშირეთა უმაღლესი ეკონომიკური საბჭოს წარმომადგენელთა მოხსენება, რომლებიც 1920.8-10.IV კოპენჰაგენში შეხვდნენ საბჭოთა სავაჭრო დელეგაციის მეთაურს ლ. ბ. კრასინს. ანტანტის საბჭომ 26.IV გადაწყვეტილებით, თავის უმაღლეს ეკონომიკურ საბჭოს დაავალა, ზომები მიეღო რუსეთთან სავაჭრო ურთიერთობათა სასწრაფო აღდგენისათვის. ნიტიმ, როგორც კონფერენციის ხელმძღვანელმა, ლ | + | სან-რემოს კონფერენციის მუშაობის ბოლი დღეს დღის წესრიგში დადგა საბჭოთა რესპუბლიკასთან დამოკიდებულების საკითხი, განხილულ იქნა მოკავშირეთა უმაღლესი ეკონომიკური საბჭოს წარმომადგენელთა მოხსენება, რომლებიც 1920.8-10.IV კოპენჰაგენში შეხვდნენ საბჭოთა სავაჭრო დელეგაციის მეთაურს ლ. ბ. კრასინს. ანტანტის საბჭომ 26.IV გადაწყვეტილებით, თავის უმაღლეს ეკონომიკურ საბჭოს დაავალა, ზომები მიეღო რუსეთთან სავაჭრო ურთიერთობათა სასწრაფო აღდგენისათვის. ნიტიმ, როგორც კონფერენციის ხელმძღვანელმა, ლ. ბ. კრასინს გაუგზავნა მოწვევა ლონდონში მოლაპარაკებების გასაგრძელებლად. |
მიმდინარე ცვლილება 17:00, 3 ოქტომბერი 2024 მდგომარეობით
სან-რემოს კონფერენცია 1920 – ანტანტის სახელმწიფოთა უმაღლესი საბჭოს სხდომა შედგა 1920 წლის 19-26 IV, სან-რემოს კონფერენციაში მონაწილეობდნენ საფრანგეთის (მილიერანი), ინგლისისა (ლოიდ ჯორჯი) და იტალიის (სიტი) პრემიერ-მინისტრები, აგრეთვე იაპონიის წარმომადგენელი და ელჩი პარიზში მაცუი, ბელგიისა (გიუმანისი) და საბერძნეთის (ევნიზელოსი) წარმომადგენლები მიწვეულნი იყვნენ მხოლოდ იმ საკითხთა განხილვაზე, რომლებიც უშუალოდ ეხებოდა მათი ქვეყნების ინტერესებს. აშშ-ს წარმოადგენდა მეთვალყურე – აშშ-ის ელჩი რომში ჯონსონი.
კონფერენციის ძირითადი მიზანი ანტანტის სახელმწიფოთა შორის არსებულ წინააღმდეგობათა დარეგულირება იყო, რომლებიც საბჭოთა რუსეთის მიერ ანტანტის მეორე ლაშქრობის დამარცხების, ომის შემდგომი ეკონომიკური კრიზისის გაღრმავებისა და ევროპასა და აღმოსავლეთში რევოლუციური და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღმავლობის შედეგად გამწვავდა. სან-რემოს კონფერენციაზე უნდა განეხილათ:
- 1) ელჩების მიერ კონფერენციაზე შემუშავებული თურქეთთან სამშვიდობო ხელშეკრულების პროექტი;
- 2) გერმანიის მიერ სამშვიდობო ხელშეკრულების შესრულების საკითხი;
- 3) დამოკიდებულება საბჭოთა რუსეთთან.
პირველი პუნქტის განხილვის დროს დღის წესრიგში ძირითადი ყურადღება დაეთმო თურქეთისათვის ჩამორთმეულ არაბულ მიწებზე ლიგის მანდატების განაწილებას ანტანტის სახელმწიფოებს შორის. დავამ არაბული მიწების განაწილების თაობაზე მწვავე წინააღმდეგობები გამოავლინა ინგლის-საფრანგეთსა და ინგლის-ამერიკას შორის. ინგლისის პრეტენზიების მთავარ ობიექტს მოსულის ვილაიეთი წარმოადგენდა, რომელსაც დიდი სტრატეგიული მნიშვნელობა და მდიდარი ნავთობის საბადოები გააჩნდა. მოსული საიქს-პიკოს შეთანხმების 1916 მიხედვით საფრანგეთის გავლენის სფეროს განეკუთვნებოდა, მაგრამ ინგლისელებმა 1918 წლის ნოემბერში ამ რაიონის ოკუპაცია მოახდინეს. მათ ისარგებლეს თავისი სამხედრო და პოლიტიკური უპირატესობით მახლობელ აღმოსავლეთში და აღარ თმობდნენ მიღწეულ პოზიციებს. მოსულის გარდა ინგლისელები მოითხოვდნენ სხვა რაიონებსაც, რომლებიც საიქს-პიკოს მოლაპარაკებით არ შედიოდა დიდი ბრიტანეთის გავლენის სფეროში - მთელ პალესტინას („ყავისფერი ზონა”) და შიდა სირიას დამასკთან ერთად, რადგანაც საფრანგეთიც, უპირველეს ყოვლისა, სირიისა და მოსულის ნავთობ-საბადოების ხელში ჩაგდებით იყო დაინტერესებული. ინგლისი, საფრანგეთისთვის მოსულის მომავალ ნავთობწარმოებაში წილის ჩადებით, შეეცადა კომპრომისული გადაწყვეტილება მოენახა, მაგრამ 8.1.1919 ხელმოწერილი შეთანხმება ამ საკითხზე არ იქნა რატიფიცირებული საფრანგეთის მიერ, რომელიც შიდა სირიის საფრანგეთის მანდატის ქვეშ მოქცევას მოითხოვდა. მდგომარეობას ისიც ართულებდა, რომ მახლობელ აღმოსავლეთში ინგლისის გეგმებს აშშ-ც წინ აღუდგა, რომელსაც საკუთარი წილის მიღება სურდა. არაბულ ნავთობზე ახალი პრეტენდენტის შიშით, ინგლისმა და საფრანგეთმა 5. IX. 1919 დადეს ხელშეკრულება პალესტინის – ინგლისის ჯარების, ხოლო სირიის – საფრანგეთის ჯარების მიერ ოკუპაციის შესახებ, თუმცა, ინგლისელები იმედოვნებდნენ, რომ თავის გავლენას შიდა სირიაზე მაინც შეინარჩუნებდნენ ემირ ფაისალის დახმარებით, რომელიც 8.III.1920 სირიის მეფედ იქნა გამოცხადებული და სათავეში ჩაუდგა ფრანგების წინააღმდეგ ბრძოლას. ამავე დროს გაფართოვდა ანტიიმპერიალისტური მოძრაობები არაბეთის რიგ ქვეყნებსა და თურქეთში. ყოველივე ეს აიძულებდა ინგლისსა და საფრანგეთს, სწრაფად მოეგვარებინათ საკუთარი დაპყრობების იურიდიული გაფორმება, რის შედეგად, სან-რემოს კონფერენციაზე გადაწყდა მანდატების შემდეგნაირი განაწილება: საფრანგეთმა მიიღო მთელი სირია და ლიბანი, ინგლისმა – პალესტინა და მესოპოტამია (ერაყი) მოსულითურთ. საფრანგეთი მოსულის საკითხში დათმობაზე არ წავიდოდა, თუ არა 24 IV სან-რემოში ხელმოწერილი ინგლის-საფრანგეთის შეთანხმება, რომელიც ითვალისწინებდა მახლობელი აღმოსავლეთისა და ევროპის ნავთობის განაწილებას ამ ორ სახელმწიფოს შორის ორივესათვის ხელსაყრელ პირობებში. არაბული მიწების განაწილებასთან ერთად, სან-რემოს კონფერენციამ შეიმუშავა თურქეთის დანარჩენი ტერიტორიის დაყოფის პირობებიც, რაც შემდგომში საფუძვლად დაედო 1920 სევრის საზავო ხელშეკრულებას. ამის შემდეგ კონფერენციაზე განიხილეს გერმანიის საკითხი.
1920 წლის მარტ-აპრილში ინგლის-საფრანგეთის დაპირისპირება გერმანიის მიერ ვერსალის საზავო ხელშეკრულების 1919 სამხედრო მუხლების შესრულების თავიდან აცილების მცდელობასთან დაკავშირებით, განსაკუთრებით გამწვავდა. „კომუნისტურ საფრთხესთან“ ბრძოლის საბაბით. 2. IV გერმანიის მთავრობამ მოკავშირეების თანხმობის გარეშე შეიყვანა ჯარები რურის დემილიტარიზებულ ზონაში. ამის საპასუხოდ, საფრანგეთის მთავრობამ, აგრეთვე მოკავშირეებთან შეთანხმების გარეშე, 5.IV თავისი საჯარისო ნაწილები ფრანკფურტში, დარმშტადტსა და გერმანიის დემილიტარიზებული ზონის რიგ სხვა ქალაქებში გაგზავნა. ინგლისის მთავრობამ, რომელიც ატარებდა გერმანიის მილიტარიზმის მიმართ წაყრუების პოლიტიკას, მკაცრი პროტესტი გამოთქვა საფრანგეთის მოქმედების წინააღმდეგ. ეს ე.წ. „ფრანკფურტის კონფლიქტი“ მოგვარებულ იქნა სან-რემოს კონფერენციაზე, სადაც ინგლისი, საფრანგეთისგან მახლობელ აღმოსავლეთში მიღებული დათმობების სანაცვლოდ, იძულებული გახდა მხარი დაეჭირა საფრანგეთის მოთხოვნისათვის – გერმანიას შეესრულებინა ვერსალის ხელშეკრულების პირობები. 10.IV.1920 დასრულდა ვადა, რომელშიც გერმანიას უნდა შეემცირებინა არმია 200 ათას კაცამდე (ამავე წლის ივნისისათვის კი მისი ოდენობა 100 ათასამდე უნდა დასულიყო); მიუხედავად ამისა, გერმანიამ არა მარტო რამდენიმე ასეულ ათასამდე გაზარდა ფარული სამხედრო ფორმირებების რაოდენობა („სამოქალაქო დაცვა“, „უსაფრთხოების პოლიცია“ და სხვა), არამედ 20.IV სან-რემოში მან მოკავშირეთა უმაღლეს საბჭოს მიმართა თხოვნით, ნება დაერთოთ მისთვის ჰყოლოდა მუდმივი 200-ათასიანი ჯარი. ამჯერად ინგლისის მხარდაჭერის იმედი გერმანიას არ გაუმართლდა. მიუხედავად იმისა, რომ ინგლისის გენერალური შტაბი გერმანიის მოთხოვნის დაკმაყოფილებისკენ იხრებოდა, ლოიდ ჯორჯმა ფრანგებს დაუჭირა მხარი. გერმანიის მთავრობის ნოტის საპასუხოდ, მოკავშირეები 26.IV გამოვიდნენ დეკლარაციით, რომელშიც აცხადებდნენ, რომ მზად იყვნენ „მიეღოთ ყველა ზომა, საჭიროების შემთხვევაში, უკიდურესი ღონისძიებების ჩათვლით და ხელშეკრულების შესრულების უზრუნველყოფის მიზნით, გერმანიის ტერიტორიის ოკუპაცია მოეხდინათ, თუმცა გერმანიას არმია 100 ათასამდე უნდა შეემცირებინა ერთი თვის ვადაში (1920.10.VII-მდე).
სან-რემოს კონფერენციის მუშაობის ბოლი დღეს დღის წესრიგში დადგა საბჭოთა რესპუბლიკასთან დამოკიდებულების საკითხი, განხილულ იქნა მოკავშირეთა უმაღლესი ეკონომიკური საბჭოს წარმომადგენელთა მოხსენება, რომლებიც 1920.8-10.IV კოპენჰაგენში შეხვდნენ საბჭოთა სავაჭრო დელეგაციის მეთაურს ლ. ბ. კრასინს. ანტანტის საბჭომ 26.IV გადაწყვეტილებით, თავის უმაღლეს ეკონომიკურ საბჭოს დაავალა, ზომები მიეღო რუსეთთან სავაჭრო ურთიერთობათა სასწრაფო აღდგენისათვის. ნიტიმ, როგორც კონფერენციის ხელმძღვანელმა, ლ. ბ. კრასინს გაუგზავნა მოწვევა ლონდონში მოლაპარაკებების გასაგრძელებლად.
