შეკვეცილი ჰიპოტაქსი
(ახალი გვერდი: '''შეკვეცილი ჰიპოტაქსი''' – ქვეწყობა, რომელშიც პრედიკატულ ერთ...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''შეკვეცილი ჰიპოტაქსი''' – ქვეწყობა, რომელშიც პრედიკატულ ერთეულთაგან ერთ-ერთი (მთავარი ან დამოკიდებული) ან საერთოდ არ არის წარმოდგენილი, ან უპრედიკატოა („უშენოდ ხომ არაფერი გაკეთდება“, დ. კლდიაშვილი; | + | '''შეკვეცილი ჰიპოტაქსი''' – ქვეწყობა, რომელშიც პრედიკატულ ერთეულთაგან ერთ-ერთი (მთავარი ან დამოკიდებული) ან საერთოდ არ არის წარმოდგენილი, ან უპრედიკატოა („უშენოდ ხომ არაფერი გაკეთდება“, [[დავით კლდიაშვილი|დ. კლდიაშვილი]]; „ნატვრა თუ ასრულდეს, – მაგეთი“, [[ილია ჭავჭავაძე|ი. ჭავჭავაძე]].); „საიქიოს იმასვე მოქმედებენ, რასაც სააქაოს“, [[ვაჟა-ფშაველა]]). კვეცა ხდება: <br /> |
| − | + | ა) მყარი, სტერეოტიპული კომპონენტების გამოტოვებით („რა ექნა, საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით“, რ. ინანიშვილი; „თქვენს ადგილას რომ ვიყო, ხმას არ ამოვიღებდი“, „საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით!"; „თქვენს ადგილას ხმას არ ამოვიღებდი“, [[დუმბაძე ნოდარ|ნ. დუმბაძე]]): <br /> | |
| − | ა) მყარი, სტერეოტიპული კომპონენტების გამოტოვებით („რა ექნა, საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით“, რ. ინანიშვილი; „თქვენს ადგილას რომ ვიყო, ხმას არ ამოვიღებდი“, „საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით!"; „თქვენს ადგილას ხმას არ ამოვიღებდი“, ნ. დუმბაძე): | + | ბ) კონტექსტით ადვილად საგულისხმებელი ზმნების გაუჩინარებით („იშვიათად, რომ ასაკოვანი კაცი ამ ნაწარმოებებს მიუბრუნდეს ხელახლა“, [[თვარაძე რევაზ|რეზო თვარაძე]]; „მე რომ არა, ნიკას ვინ ოხერი მისცემდა ქალს“, დ. კლდიაშვილი); <br /> |
| − | + | გ) განმეორებულ პრედიკატთა რაოდენობის შემცირებით („შენ თუ გასძლებ, – შენივ სიტყვის იმედით“, [[ლეონიძე გიორგი|გ. ლეონიძე]].; „მოხუცები თუ გამოისყიდიან დიაკვნისა და ახალგაზრდების ცოდვათა, თორემ სხვა არავინ“, ვაჟა-ფშაველა.); <br /> | |
| − | ბ) კონტექსტით ადვილად საგულისხმებელი ზმნების გაუჩინარებით („იშვიათად, რომ ასაკოვანი კაცი ამ ნაწარმოებებს მიუბრუნდეს ხელახლა“, რეზო თვარაძე; „მე რომ არა, ნიკას ვინ ოხერი მისცემდა ქალს“, დ. კლდიაშვილი); | + | |
| − | + | ||
| − | გ) განმეორებულ პრედიკატთა რაოდენობის შემცირებით („შენ თუ გასძლებ, – შენივ სიტყვის იმედით“, გ. ლეონიძე.; „მოხუცები თუ გამოისყიდიან დიაკვნისა და ახალგაზრდების ცოდვათა, თორემ სხვა არავინ“, ვაჟა-ფშაველა.); | + | |
| − | + | ||
დ) მთავარი და დამოკიდებული კომპონენტების შერწყმით, რის შედეგადაც მიიღება ნაჰიპოტაქსარი გამარტივებული წინადადებები. გამარტივებისას სრულ კომპონენტში გადადის შეკვეცილის ის სიტყვები, რომლებზედაც ლოგიკური მახვილია, და შემასმენლის წინ დგება („მეც სიცოცხლეს თუ ვისგანმე ვიჩუქებდი, – მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგანაო“, „მეც სიცოცხლეს მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგან თუ ვიჩუქებდიო“, ი. ჭავჭავაძე: „მე რომ ვიყო ბახას ადგილას, იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, „მე ბახას ადგილას იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, ვაჟა-ფშაველა). ნაჰიპოტაქსარ გამარტივებულ წინადადებაში წარმოდგენილ კავშირებს (რომ, თუ) ნაწილაკის მნიშვნელობა აქვთ. შეკვეცილი ჰიპოტაქსი უპირატესად ზეპირ მეტყველებაში გვხვდება. | დ) მთავარი და დამოკიდებული კომპონენტების შერწყმით, რის შედეგადაც მიიღება ნაჰიპოტაქსარი გამარტივებული წინადადებები. გამარტივებისას სრულ კომპონენტში გადადის შეკვეცილის ის სიტყვები, რომლებზედაც ლოგიკური მახვილია, და შემასმენლის წინ დგება („მეც სიცოცხლეს თუ ვისგანმე ვიჩუქებდი, – მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგანაო“, „მეც სიცოცხლეს მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგან თუ ვიჩუქებდიო“, ი. ჭავჭავაძე: „მე რომ ვიყო ბახას ადგილას, იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, „მე ბახას ადგილას იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, ვაჟა-ფშაველა). ნაჰიპოტაქსარ გამარტივებულ წინადადებაში წარმოდგენილ კავშირებს (რომ, თუ) ნაწილაკის მნიშვნელობა აქვთ. შეკვეცილი ჰიპოტაქსი უპირატესად ზეპირ მეტყველებაში გვხვდება. | ||
19:34, 14 მარტი 2024-ის ვერსია
შეკვეცილი ჰიპოტაქსი – ქვეწყობა, რომელშიც პრედიკატულ ერთეულთაგან ერთ-ერთი (მთავარი ან დამოკიდებული) ან საერთოდ არ არის წარმოდგენილი, ან უპრედიკატოა („უშენოდ ხომ არაფერი გაკეთდება“, დ. კლდიაშვილი; „ნატვრა თუ ასრულდეს, – მაგეთი“, ი. ჭავჭავაძე.); „საიქიოს იმასვე მოქმედებენ, რასაც სააქაოს“, ვაჟა-ფშაველა). კვეცა ხდება:
ა) მყარი, სტერეოტიპული კომპონენტების გამოტოვებით („რა ექნა, საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით“, რ. ინანიშვილი; „თქვენს ადგილას რომ ვიყო, ხმას არ ამოვიღებდი“, „საჭმელი რომ ვერ მოგისწარით!"; „თქვენს ადგილას ხმას არ ამოვიღებდი“, ნ. დუმბაძე):
ბ) კონტექსტით ადვილად საგულისხმებელი ზმნების გაუჩინარებით („იშვიათად, რომ ასაკოვანი კაცი ამ ნაწარმოებებს მიუბრუნდეს ხელახლა“, რეზო თვარაძე; „მე რომ არა, ნიკას ვინ ოხერი მისცემდა ქალს“, დ. კლდიაშვილი);
გ) განმეორებულ პრედიკატთა რაოდენობის შემცირებით („შენ თუ გასძლებ, – შენივ სიტყვის იმედით“, გ. ლეონიძე.; „მოხუცები თუ გამოისყიდიან დიაკვნისა და ახალგაზრდების ცოდვათა, თორემ სხვა არავინ“, ვაჟა-ფშაველა.);
დ) მთავარი და დამოკიდებული კომპონენტების შერწყმით, რის შედეგადაც მიიღება ნაჰიპოტაქსარი გამარტივებული წინადადებები. გამარტივებისას სრულ კომპონენტში გადადის შეკვეცილის ის სიტყვები, რომლებზედაც ლოგიკური მახვილია, და შემასმენლის წინ დგება („მეც სიცოცხლეს თუ ვისგანმე ვიჩუქებდი, – მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგანაო“, „მეც სიცოცხლეს მარტო შენისთანა ვაჟკაცისგან თუ ვიჩუქებდიო“, ი. ჭავჭავაძე: „მე რომ ვიყო ბახას ადგილას, იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, „მე ბახას ადგილას იქნება უარესი საქმე ჩამედინა“, ვაჟა-ფშაველა). ნაჰიპოტაქსარ გამარტივებულ წინადადებაში წარმოდგენილ კავშირებს (რომ, თუ) ნაწილაკის მნიშვნელობა აქვთ. შეკვეცილი ჰიპოტაქსი უპირატესად ზეპირ მეტყველებაში გვხვდება.
ლ. კვანტალიანი
== წყარო ==
