მაჭავარიანი ალექსი

ალექსი მაჭავარიანი – (10. IX. 1913, გორი – 31. XII. 1995, თბილისი], ქართველი კომპოზიტორი. სსრკ სახაკხო არტისტი (1958). 1936 დაამთავრა თბილისის კონსერვატორია (პ. რიაზანოვის საკომპოზიციო კლასი). 1935-39 მუსკომედიის თეატრის მუსიკალური განყოფილების გამგე იყო, 1956-59 საქართველოს სიმფონიური ორკესტრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, ხოლო 1962-68 საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირის თავმჯდომარე. 1939-იდან იგი თბილისის კონსერვატორიის პედაგოგია (1963-იდან პროფესორი). ა. მაჭავარიანის შემოქმედებისათვის დამახასიათებელია მგზნებარე ტემპერამენტი, ამაღლებული ლირიკა, არტისტიზმი. მის მუსიკაში ორიგინალურად აისახა ქართული ხალხური სიმღერისა და ცეკვის ინტონაციები და რიტმები.

ა. მაჭავარიანის მნიშვნელოვანი ნაწარმოებებია: ოპერები – „დედა და შვილი“ (1945), „ჰამლეტი“ (1968); ბალეტები – „ოტელო“ (1957, თბ., ლენინგრადში 1960; ოდესაში 1961; კუიბიშევში 1962; ტოკიოში 1962; ჰელსინკიში 1974; ბუქარესტში 1976; ეკრანიზებულია 1961), „ვეფხისტყაოსანი“ (1974, დაიდგა ლენინგრადში 1985), ორატორია „ჩემი სამშობლოს დღე“ (1954), 6 სიმფონია (1947-1990), საფორტეპიანო (1944), ცნობილი სავიოლინო (1950) და ჩელოს (1992) კონცერტები; ვოკალურ-სიმფონიური პოემა „გმირის სიკვდილზე“ (1948), ვოკალურ-სიმფონიური ციკლი „ხუთი მონოლოგი“ ვაჟა-ფშაველას ლექსებზე (1968), სამი სიმებიანი კვარტეტი (1978-79), საფორტეპიანო სონატა (1979), საფორტეპიანო ციკლები „ქართული ფრესკები“ (1977), „პარიზული ჩანახატები“ (1979); საფორტეპიანო („ხორუმი“, 1939) და სავიოლინო („დოლური“) პიესები, ბალადა- პოემა „არსენა“ (გუნდისა და სოლისტისათვის აკაპელა), რომანსები („ცისა ფერს“, „არ დაიდარდო, დედაო“, „სხივო მზეთამზის სახეო“ და სხვ); მუსიკა კინოფილმისათვის („აკაკის აკვანი“, „ორი ოკეანის საიდუმლოება“), დრამატული თეატრებისათვის და სხვ.

სსრკ სახელმწ. (1951) და შ. რუსთაველის სახ. (1971) პრემიების ლაურეატია. ა. მაჭავარიანი აღიარებულია ახალი ქართული მუსიკის კლასიკოსად.

ა. წულუკიძე

წყარო

მუსიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი