წითელყელა მურტალა

წითელყელა მურტალა (ლათ. Podiceps auritus Linnaeus, 1758) – საშუალო ზომის ფრინველია, ფრთა 130–150 მმ-ია, ნისკარტი – 20-27 მმ, წონა – 400-500 გ. სქესობრივი დიმორფიზმი სიდიდესა და შეფერილობაში არაა გამოხატული. ზრდასრულ ფრინველს ზაფხულში შუბლი, კეფა, კისრის უკანა მხარე, ნიკაპი და სხეულის ზურგის მხარე შავი აქვს, მაგრამ ზურგისა და მხრების ბუმბულების ცენტრები უფრო ღია ფერისაა. საყელოს წაგრძელებული ბუმბულებიც შავია, თვალების ზემოთ და კეფის წაგრძელებული ბუმბულები ქარცი.

წითელყელა მურტალა

კისრის წინა მხარე, ჩიჩახვი და გვერდებიც ქარცია, ფრთების ქვეშა ბუმბულები – თეთრი, ფრთების კიდეებზე მოწაბლისფრო ნარევით. მკერდი, მუცელი და გვერდები თეთრია. საჭის ბუმბულები შავია, მოწაბლისფრო-ქარცი ფერის ნარევით. მომქნევები მორუხო მურაა, მეორე რიგის მომქნევების ნაწილი თეთრი. ზამთარში არ აქვს ყურებისა და საყელოს, წაგრძელებული ბუმბულები. მთელი ზედა მხარე მუქი მურაა. თავის გვერდები, ყელი და მთელი ქვემო მხარე თეთრია. კისერი წინიდან და სხეულის გვერდები გამუქებულია. ნისკარტი შავია, მისი წვერო კი უფრო ღია ფერისა. გალო და გარეთა თითი გარეთა მხრიდან მომწვანო შავია. გალო შიგნითა მხრიდან და სხვა თითები მომწვანო-მურა ფერისაა. თვალები წითელია.

გავრცელება

ბუდობის არეალი მოიცავს ევროპის, აზიისა და ჩრდილოეთი ამერიკის ზომიერ სარტყელს, ძირითადად ტყის ზოლს. ევროპასა და აზიაში ჩრდილოეთი საზღვარი გადის ისლანდიიდან და ფარერის კუნძულებიდან – ნორვეგიაზე, შვეციასა და ფინეთზე, შემდეგ ონეგის ტბაზე, ვიჩეგდის აუზზე, სიკტივკარზე, ზემო პეჩორაზე, ენისეიზე 57-ე პარალელამდე, ანადირის აუზსა და კამჩატკაზე. სამხრეთი საზღვარი იწყება ბალტიისპირეთიდან და მიემართება მინსკის, კალინინის, ჩკალოვის, ცელინოგრადის, ბალხაშის ტბის გასწვრივ, ცენტრალური ტიანშანსა და ისიკ-ყულის გავლით, თათრის სრუტემდე. ზამთრობს მცირე რაოდენობით კასპიისა და შავ ზღვებზე, ხოლო მეტწილად – დასავლეთი ევროპის, ჩრდილოეთი აფრიკისა და ამერიკის სანაპიროებზე. საქართველოში მოიპოვება როგორც მოზამთრე ფრინველი.

ბიოტოპი

გამრავლების პერიოდში ბინადრობს დამდგარ, მეტწილად მცირე ზომის წყალსატევებზე, აგრეთვე ტორფიან ჭაობებში ან მდინარეთა ყურეებში, კარგად განვითარებული წყლის მცენარეულობით. მიმოფრენისას და ზამთარში მოიპოვება მდინარეებსა და ზღვების სანაპიროებზე.

გამრავლება

ბუდობს განცალკევებულ წყვილებად ან პატარა კოლონიებად. აპრილის ბოლოსა და მაისის პირველ ნახევარში ბუდეს იკეთებს წყლის ხმელი მცენარეებისაგან, უშუალოდ წყალზე ან მის ნაპირთან. დებს 4-5 კვერცხს. კრუხად მორიგეობით ჯდება ორივე მშობელი, მეტხანს კი – დედალი. საინკუბაციო პერიოდი 22-24 დღეს გრძელდება.

კვება

ძირითად საკვებს შეადგენენ წყლის ორგანიზმები: წვრილი თევზები, ამფიბიები, მოლუსკები, მწერები, აგრეთვე ობობები, წყლის მცენარეთა თესლები და მწვანე ნაწილები.

მნიშვნელობა

პრაქტიკულად ინდიფერენტულია.

წყარო

საქართველოს ფრინველების სარკვევი