გია არგანაშვილი:  ნუგზარ შატაიძის “მოგზაურობა აფრიკაში”
პროექტი: ბიბლიოთეკა სკოლას  

 


 


 



ნუგზარ შატაიძის ახალი მოთხრობა “მოგზაურობა აფრიკაში” არა მხოლოდ თანამედროვე ქართული ლიტერატურისთვის, არამედ მწერლის შემოქმედებისთვისაც სასიამოვნო თემატური სიახლეა. კარგი თემის მიგნება კი ოქროს ძიებას ჰგავს. ერთი ცნობილი არაკის მიხედვით, ღმერთი კაცს ვიდრე სისხლს არ დაანთხევინებს, არაფერს მისცემს. მე არ ვიცი, რა სიმწარე გადაიტანა მწერალმა ამ მოთხრობის დაწერამდე, რა გამოცდილება შეიძინა. ისიც კი არ ვიცი, თვითონ თუ უმოგზაურია აფრიკაში. არ ვიცი და არც ვკითხულობ. ნუგზარ შატაიძე ისეთი ოსტატია, ტალახიც რომ მოზილოს, მაინც პურს გამოაცხობს. (ეს შედარება უხდება “პურის მოთხრობის” ავტორს) ამ მოთხრობაში ქუჩის მტვერი, უპატრონო ბიჭების ბედი და აფხაზეთის ტრაგედია მუყაოს ყუთშია მოზელილი, და მე ვიტყოდი, მწერლის შემოქმედებისთვის ეს საუკეთესო ნაცხობია.

ამ მოთხრობაში ნუგზარ შატაიძის სადედაენო ქართული სულაც არ უცხოობს ქუჩურ გამოთქმებს: “აცეტონზე შეჯდა”, “ბოლომდე ჩაუშვა”, “მაგარი კაიფია”, გაგჟიმონ”. უცხოობს კი არა, მგონი სწორედ ეს სიტყვები ჰქმნიან ხასიათს, გარემოს, კოლორიტს. მოთხრობაც ძალდაუტანებლად იკითხება, გმირებიც ცოცხლდებიან... მხოლოდ წუპაკაზე დამწყდა გული დასაწყისშივე რომ კვდება, მარტო ეს მეტსახელი რად ღირდა? თუ ოდესმე მწერალი ამ თემას დაუბრუნდება, ვფიქრობ, რომ მასაც გული დაწყდება, იქ წუპაკას რომ ვეღარ ნახავს, თუმცა მწერლის რა ბრალია “წუპაკა აცეტონზე შეჯდა და ბოლომდე ჩაეშვა... ბოლოს მოკვდა. ამბობენ გაიყინაო, მაგრამ ტყუილია, აცეტონით მოიწამლა.”

რამდენჯერ შეიძლება კარგი მოთხრობის წაკითხვა? ერთხელ, ორჯერ, სამჯერ... საკუთარი გამოცდილებით გეტყვით, რომ დასაწყისისთვის ეს სრულიად საკმარისია, რადგან კითხვის სიამოვნებისგან რომ მოიწყენ, სწორედ მაშინ ჩნდება კრიტიკის (თუ კირკიტის) სურვილი.

რამდენადაც ძლიერია მოთხრობაში აფრიკაში მოგზაურობის შთაბეჭდილება, რამდენადაც ახლოს მოდიან სპილოები, მარტორქები, ანტილოპები, ისე ახლოს, რომ გრძნობ მათ სუნს, სითბოს, იმდენად სუსტია და შორიდან ისმის აფხაზი დაურის ხმა. აფხაზეთში დარჩენილი მამის სახესავით ბუნდოვანია იქაური ცხოვრება. ამიტომ იქ აწმყოს წარსული სჯაბნის, ნანახს და განცდილს მოგონება სჭარბობს, მწერლის მდიდარ ფანტაზიასაც კი უჭირს იმ სიცარიელის ამოვსება, რომელსაც ნაცნობი ადგილების ხელახალი ხილვის სურვილის დაუკმაყოფილებლობა იწვევს ჩვენში.

ჩანს, ჩვენთვის დღეს აფხაზეთი უფრო შორსაა, ვიდრე აფრიკა.

აფხაზეთში მამის საძებნელად წასულ ბიჭს, თავისი გაპარტახებული სახლიდან, უზრუნველი ბავშვობის ერთადერთი ტკბილსახსოვარი ხსოვნა და ნაჭრის დათუნია “გერასიმე” მოაქვს თბილისში. ახლა “გერასიმემ” უნდა გაზარდოს ბიჭი, უნდა გაათბოს, დააპუროს, მოეფეროს, დაარიგოს, დატუქსოს კიდეც. უნდა ასწავლოს, რომ ქვეყნად ბევრი ცუდი და ბოროტი ხალხია, მაგრამ კარგი ადამიანებიც არიან... გაუძლებს “გერასიმეს” დაძენძილი მხრები ამ ტვირთის ზიდვას? მე კი მგონია, რომ თხუთმეტი წლის ბიჭი, რომელმაც უკვე ნახა სიკვდილი და იცის, რომ ზოგი კაცი მოსაკლავია, რომელმაც დედას საქორწილო ბეჭედი მოპარა, ახლა კი აცეტონზე ზის და აფრიკაში მოგზაურობს, “გერასიმეზე” ვეღარ იკაიფებს. არც თავს მოიტყუებს. აი, მკითხველი კი შეიძლება ადვილად მოტყუვდეს, თუ ირწმუნებს, რომ ეს უსახელო ბიჭი (მერე რა, თუ მოთხრობის ფინალში მწერალმა ისიც გაიმეტა: “სულ ბოლოს ორი გიენაც მოვიდა”) რომელიმე წუპაკა ან გოშკა სულ მუდამ პერსონაჟის როლს დასჯერდება და მოთხრობაში დარჩება, რაც არ უნდა უნაკლოდ იყოს იქ მისი პორტრეტი შესრულებული.

ოდესმე ის აუცილებლად გამოძვრება მუყაოს ყუთიდან და საზოგადოებას იქ გატარებული წლების გამო პასუხს მოსთხოვს.

ლიტერატურული კრიტიკა აღნიშნავს ამ ფაქტს, გაიხსენებს, ამ გმირს ჩვენ მოთხრობიდან ვიცნობთ, რომ მწერალმა დიდი ხნის წინათ შენიშნა ის და ქართულ პროზას ძვირფასი მხატვრული ქმნილება შესძინა.

ვითომ მწერლისთვის დიდი პატივი იყოს წინასწარმეტყველების ნიჭი.