არტემის ეფესელის ტაძარი
არტემის ეფესელის ტაძარი – ძველი სამყაროს ერთ-ერთი საოცრება.
ნეაპოლი, ნაციონალური არქეოლოგიური მუზეუმი
ბერძენთა ცხოვრებაში ტაძარს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. იგი იყო ღვთაებათა პატივსადები ადგილიცა და განძთსაცავიც. ტაძრებში ინახებოდა არა მხოლოდ სახელმწიფო განძი, ოქრო, მდიდრული ქანდაკებები და სურათები, არამედ ცალკეულ მოქალაქეთა ძვირფასეულობაც. ტაძართა სილამაზე და დიდებულება, ბერძენთა აზრით, სახელმწიფოს ძალმოსილებისა და სიმდიდრის მაუწყებელი იყო.
ძვ.წ. VII-VI საუკუნეებში საბერძნეთის სხვა მხარეთაგან გამოირჩეოდა იონია. მცირე აზიის მდიდარ სავაჭრო ქალაქებში დიდი აღმავლობით ვითარდებოდა მეცნიერება და ხელოვნება. განსაკუთრებულ წარმატებებს მიაღწიეს მცირე აზიელმა ხუროთმოძღვრებმა. მათ მრავალი დიდებული ტაძარი აღაშენეს იონიური ორდერებით დამშვენებული. მათ შორის საქვეყნოდ იყო ცნობილი არტემისიონი – ღმერთქალ არტემისის წმინდა სალოცავი, რომელიც ქალაქ ეფესოსში მდებარეობდა. გადმოცემათა თანახმად, ეს ქალაქი ლეგენდარულ ამორძალებს დაუარსებიათ, მათვე აღუმართავთ არტემისის პირველი ტაძარიც.
ძვ.წ. VI საუკუნეში ეფესოსი უმდიდრესი ქალაქი იყო. ეფესელებს სწამდათ, რომ არტემისი მათი მფარველი ღვთაება იყო და მის სახელზე ხელთუქმნელი ტაძრის აგება განიზრახეს. მათ კნოსოსიდან მოიწვიეს სახელოვანი ხუროთმოძღვარი ქერსიფრონი, რომელმაც დიდებულად გაართვა თავი ურთულეს საქმეს. ტაძრის მშენებლობა 120 წელი გრძელდებოდა და ქერსიფრონის საქმე მისმა შვილმა განაგრძო. ტაძრის აგებაში მცირე აზიის თითქმის ყველა ქალაქი მონაწილეობდა. ყველა მეფე დიდ პატივად მიიჩნევდა მდიდრული ძღვენით ხელდამშვენებულს ეხილა ეს დიდებული ძეგლი. როდესაც ტაძრის მშენებლობა დასრულდა, მან მართლაც საყოველთაო აღფრთოვანება გამოიწვია. მაგრამ მისმა მშვენებამ მხოლოდ ერთ საუკუნეს გაუძლო. ძვ.წ. 356 წელს მთელი საბერძნეთი შეაძრწუნა ტაძრის განადგურების ამბავმა. ეფესელმა ჰეროსტრატოსმა გადაწვა იგი, რათა ამ ბოროტებით უკვდავეყო თავისი სახელი. არტემისიონი ხომ მცირე აზიის ყველა ქალაქის საგანძური და სიამაყე იყო. არტემისის ქურუმებმა განაცხადეს, რომ სახელოვანი ტაძრის დაღუპვა უბედურებას უქადდა მცირეაზიის ყველა ქალაქს. ძველი ავტორები ერთხმად აღიარებენ, რომ არტემისიონი დაიწვაო ზუსტად იმ დღეს, როდესაც დაიბადა ალექსანდრე მაკედონელი, მთელი აზია რომ დაიპყრო მოგვიანებით.
ჰეროსტრატოსის ბოროტმოქმედებით განრისხებულმა ბერძნებმა გადაწყვიტეს დაემარხათ მისი სახელი, მაგრამ რომელიღაცა თხზულებაში ვიღაც ავტორმა მაინც დაასახელა იგი. ასე რომ, აღსრულდა ჰეროსტრატოსის სურვილი.
არსებობს გამოთქმა „ჰეროსტრატოსის სახელის მოხვეჭა“. ასე იტყვიან იმ ადამიანზე, რომელიც უღირსი საქმით განდიდდება.
