ამორძალები
(ძვ. წ. 440-430 წ.), რომი, კაპიტოლიუმის მუზეუმი.
ამორძალები – (ამაძონები) (ბერძნ.) მითოსური ხალხი, მეომარი ქალები. მათ ქართულ ტრადიციაში ამორძალებად მოიხსენიებენ.
(ძვ. წ. 440-430 წ.), რომი, კაპიტოლიუმის მუზეუმი.
ამორძალების სამოსახლო მეოტისის ტბის სანაპიროსთან (აზოვის ზღვა) მდებარეობდა. ეს მითოსური ხალხი სამ ტომად
იყოფოდა: თემისკირელებად, ლიკასტიელებად და ქადისელებად. მითები გვისახელებენ აგრეთვე თრაკიელ, ილირიელ და ევქსინის
პონტოს (შავი ზღვის) დასავლეთით მცხოვრებ ამორძალებსაც.
გადმოცემათა თანახმად, უძველეს დროს ერთ ქვეყანაში მამაკაცები და ქალები თანაბარი უფლებებით სარგებლობდნენ. ერთად ნადირობდნენ, ერთად იბრძოდნენ და ერთად შრომობდნენ ოჯახში. მაგრამ ისე მოხდა, რომ ქალებმა მმართველობის სადავეები ჩაიგდეს ხელთ, აირჩიეს მეფე და გაწვრთნეს ქალთა ჯარი. ხოლო კაცები შინაური საქმეებით იქცევდნენ თავს. ეს ამაყი ქალები მამაკაცებს დიდი ხნით არ ეუღლებოდნენ. გვარის გასაგრძელებლად მეზობელი ტომების მამაკაცებს იწვევდნენ ხოლმე. ახალშობილთაგან გოგონებს ამოარჩევდნენ და მაშინვე მოუწვავდნენ მარჯვენა მკერდს (ან აუკრავდნენ), რათა ბრძოლისას ხელი არ შეშლოდათ. ამორძალთა მთავარი იარაღი იყო მშვილდი, შუბი, ხმალი, საბრძოლო ნაჯახი და მსუბუქი, ნახევარმთვარისებური ფარი. სხეულს მოკლე ქიტონებით იფარავდნენ, ხოლო ცალი მხარი მოშიშვლებული ჰქონდათ. ამორძალები განსაკუთრებულად სცემდნენ თაყვანს ომის ღვთაება არესს და თავის წინაპრად აღიარებდნენ. ამ მეომარმა ქალებმა დაიმორჩილეს მრავალი ხალხი თრაკიასა და ილირიაში, სამხრეთით კი სირიამდე მიაღწიეს.
მრავალი მითი მოგვითხრობს საოცარ ამბებს ამორძალებზე. მათ შორის მნიშვნელოვანია:
- 1. დედოფალ ჰიპოლიტეს ჯადოსნური წელსაბმელის მოპოვება ჰერაკლეს მიერ.
- 2. თესევსისა და დედოფალ ანტიოპეს ქორწილი.
- 3. დედოფალ პენთესილეასა და ამორძალთა ბრძოლა ტროას კედლებთან ტროელთა დასახმარებლად, სადაც პენთესილეას კლავს აქილევსი.
თქმულებები ამორძალებზე წინაბერძნულ ხანაში უნდა შექმნილიყო, რადგანაც მათში ძირითადად დედის უფლებათა (მატრილინეარული) პერიოდია ასახული. მოგვიანებით ამ თქმულებებმა დიდი პოპულარობა მოიპოვეს არა მარტო საბერძნეთში, არამედ სხვა ქვეყნებშიც.
მათ დიდი ინტერესით ეცნობოდნენ შუა საუკუნეებშიც და უფრო მეტად კი გეოგრაფიულ აღმოჩენათა ეპოქაში, როდესაც მეომარ ქალთა სამეფოს ეძებდნენ თავად ამერიკაში (ამას უკავშირდება მდინარე ამაზონის სახელი).
ამორძალთა სახეები აღბეჭდილია ხელოვნების მრავალ ნიმუშზე. მათ შორის აღსანიშნავია პოლიკლეტესის ქანდაკება „დაჭრილი ამორძალი“, ეფესოს არტემისის ტაძრის მორთულობანი, ლარნაკთა მოხატულობანი და სხვა მრავალი, რომლებიც თანამედროვეობის საუკეთესო მუზეუმებში ინახება.
