ლაბიალური ბგერები

ლაბიალური ბგერები – (ლათ. labialis), ბაგისმიერი ბგერები, თანხმოვნები და ხმოვნები, რომლებიც ბაგეების სხვადასხვაგვარი მოძრაობით წარმოითქმება. თუ ბგერის წარმოთქმაში ორივე ბაგე მონაწილეობს, წარმოითქმის წყვილბაგისმიერი ხშულ-მსკდომი, მას ბილაბიალურს, წყვილბაგისმიერს უწოდებენ. არის თანხმოვნები, რომელთა წარმოთქმისას მხოლოდ ერთი ბაგე მონაწილეობს, მათ ლაბიოდენტალურ, კბილბაგისმიერ თანხმოვნებს უწოდებენ. მათი წარმოთქმისას ქვედა ბაგე ზედა საჭრელი კბილების კიდეს ებჯინება. ქართულში ასეთია ვ. მრავალ ენაში მჟღერ ვ ბგერას უპირისპირდება ყრუ კბილბაგისმიერი თანხმოვანი. რუსული Ф-ს მსგავსი. ყრუ ბგერათა მეზობლად ქართული ვ-ც Ф-ს მსგავსად წარმოითქმის (მაგ. ყრუ თ-ს წინ სიტყვაში ნავთი), მაგრამ ამას სიტყვის მნიშვნელობის ცვლა არ მოსდევს. ქართული ენობრივი სმენა ამ სხვაობას ვერც ამჩნევს. მჟღერობა-სიყრუის ნიშნით საპირისპირო ერთეულის უქონლობა ე-ს სონორ თანხმოვნებთან აახლოებს.

ქართული ენის დიალექტებში გვხვდება კბილბაგისმიერი ვ-ს წყვილბაგისმიერი ვარიანტიც.

ბაგეთა მომრგვალებით და წინ წაწევით წარმოითქმის ხმოვნები უ, ო. ბაგეთა ხშვით და ამ ხშვის ერთბაშად მოშლით – თანხმოვნები ბ, ფ, პ. ბაგისმიერ თანხმოვნად მიიწევენ ნაზალურ მ-საც. ისიც ბაგეთა ხშვით ხასიათდება, ოღონდ მის წარმოსათქმელად საჭიროა ამ ხშვის არა მოშლა, არამედ, პირიქით – შენარჩუნება. ეს აუცილებელია იმისთვის, რომ ჰაერნაკადი ცხვირისმიერი მ-ს წარმოთქმისას პირის ღრუდან არ გამოედინოს.

ზ. ჯაფარიძე