თელეთის ქედი
თელეთის ქედი – ქედი თრიალეთის ქედის სამხრეთ-აღმოსავლეთის შტოქედს წარმოადგენს, მდებარეობს თბილისის ქვაბულის სამხრეთ საზღვარზე, აქვს განედური მიმართულება, მისი სიგრძე მდ. მტკვრიდან დასავლეთით 13-14 კმ-ია, ამავე მიმართულებით ქედი მაღლდება ზღვის დონიდან 441 მ-დან 1100 მ-მდე. თელეთის ქედზე მდებარეობს მწვერვალი შავნაბადა (825 მ). თელეთის ქედის გაგრძელებას დასავლეთით წარმოადგენს კოჯორ-საყარაულოს ქედი (მწ. საყარაულო 1473 მ), რომელიც დასავლეთით თანდათან მაღლდება და მდინარეების ვერესა და ალგეთის საკმაოდ მაღალი წყალგამყოფით უკავშირდება თრიალეთის მთავარ ქედს. თელეთის ქედის სამხრეთით მდებარე კუმის-წალასყურის ვაკე და კუმისის ტაფობი ვაკე - წალასყურის სერით ორად იყოფა: წალასყურის (აღმოსავლეთით) ვრცელ და მაღალ (ზღვ. დ. 600-700 მ) და კუმისის (დასავლეთით) შედარებით დაბალ (ზღვ.დ. 500 მ-მდე) და მცირე ვაკედ. თელეთის ქედის ჩრდილოეთით, მტკვართან ახლოს, ჩადაბლებულ ადგილში მდებარეობს კრწანისის ვაკე. მას სამკუთხედის ფორმა აქვს ფუძით მტკვრისაკენ.
თელეთის ქედი აგებულია შუა ეოცენური ტუფოგენური უხეშ შრეობრივი და მასიური ანდეზიტური დანალექებით. თელეთის ქედის ნაოჭები მტკვრის მარცხენა მხარეზე გადადიან და იქ იძირებიან. მის ფერდობებზე ფართოდაა გავრცელებული დელუვიურ-პროლუვიური ნალექები, რომელიც მეტწილად თიხნარების, ლიოსისებური თიხებისა და ღორღისაგან შედგება.
თელეთის ქედის კალთები მშრალი ხევებითაა დანაწევრებული, შემოსილია უმეტესად ჯაგეკლიანი ბუჩქნარით. კალთების ქვემო ნაწილში ხელოვნურადაა გაშენებული ტყეები.
თელეთის ქედის დასავლეთ თხემურ ნაწილში მდებარეობს სოფ. ტაბახმელა, სამხრეთ კალთაზე - სოფლები ახალწყარო, ზემო თელეთი, მუხრან-თელეთი, ქვემო თელეთი და წალასყური.
თელეთის ქედზე, სამკურნალო მცენარეების ინვენტარიზაციასთან ერთად, მნიშვნელოვანია ამ ადგილებში მითითებული საქართველოს ფლორის იშვიათი სახეობების, საქართველოს წითელი წიგნის ობიექტების - ბიბერშტეინის ტიტას, წითელი ტიტას, ქართული ზამბახის, ქონდარა ზამბახის, ქართული ნუშის, სათოვლიასყვავილა შტერნბერგიის, უკვდავას და სხვა.
შერეული ბუჩქნარი უფრო მეტად გვხვდება ჩაკეცილ, ხევისმაგვარ ადგილებში, რომლებიც შედარებით უფრო ტენიანია ნაჟური წყლების გავლენით და სადაც ხშირ შემთხვევაში მეზოფილური ბალახოვნებიცაა წარმოდგენილი. თუმცა ხევები პერიოდულად შრება საკმაოდ ძლიერ და ამის გამო შექმნილია შიბლიაკის ტიპის დაჯგუფებები.
