კოდალასებრნი
(ახალი გვერდი: '''კოდალასებრნი''' (ლათ. Picidae) − ფრინველთა ოჯახი [[კოდალასნაირნი|კ...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
'''კოდალასებრნი''' (ლათ. Picidae) − ფრინველთა ოჯახი [[კოდალასნაირნი|კოდალასნაირთა]] რიგიდან. | '''კოდალასებრნი''' (ლათ. Picidae) − ფრინველთა ოჯახი [[კოდალასნაირნი|კოდალასნაირთა]] რიგიდან. | ||
| − | ოჯახი შეიცავს პატარა და საშუალო სიდიდის ფრინველებს, მოკლე და საკმაოდ უხეში ბუმბულსაფარველით, ჭრელი, ხშირად მკვეთრი | + | ოჯახი შეიცავს პატარა და საშუალო სიდიდის ფრინველებს, მოკლე და საკმაოდ უხეში ბუმბულსაფარველით, ჭრელი, ხშირად მკვეთრი შეფერილობით. დიდ და მაგარი თავის ქალასთან უძრავად და მტკიცედაა შეერთებული ნისკარტზედა. ნაკლებად მოძრავია კვადრატული ძვალიც, ხოლო ცხვირის ტიხარი მთლიანი და მასიურია. [[ნისკარტი (ფრინველის)|ნისკარტი]] – სწორი, მაგარი და ბოლოში სატეხისებური. ნესტოები დაფარულია ჯაგრისებური ბუმბულით. კარგადაა განვითარებული კისრის კუნთები. ენა მრგვალი და მეტად გრძელია, წვეროში მაგარი და წვეტიანი, ხოლო წვეტის მახლობლად გვერდებზე ხორკლიანია. დიდ ჭრელ კოდალას 9 სმ-ის სიღრმიდან შეუძლია ენით [[მწერი]]ს ამოყვანა. ეს ხერხდება ენისქვეშა ძვლის გრძელი ტოტების მეშვეობით, რომლებიც თავის ქალას უკანიდან ეხვევიან, კანის ქვეშ თხემზე გადადიან და ცხვირის ღრმულამდეც კი აღწევენ. |
| − | ნისკარტზედა. ნაკლებად მოძრავია კვადრატული ძვალიც, ხოლო ცხვირის ტიხარი მთლიანი და მასიურია. ნისკარტი – სწორი, მაგარი და ბოლოში | + | |
| − | ფეხები მოკლეა, მაგრამ თითები გრძელია და შეიარაღებულია მახვილი, მოკაუჭებული ბრჭყალებით. წინ მიმართული 2 თითი ძირში ერთმანეთთან შეზრდილია | + | ფეხები მოკლეა, მაგრამ თითები გრძელია და შეიარაღებულია მახვილი, მოკაუჭებული ბრჭყალებით. წინ მიმართული 2 თითი ძირში ერთმანეთთან შეზრდილია. უკან მიმართული 2 თითიდან, გარეთას (მეოთხეს) შეუძლია გვერდზე შებრუნება. ფეხის ასეთი აგებულება მოხერხებულია ხის ღეროს ვერტიკალურ ზედაპირზე არა მარტო ცოცვისათვის, არამედ ხის ქერქის ან მერქნის ამოტეხის დროს, მასზე საიმედოდ მოსაჭიდებლად. ამ დროს დიდ როლს ასრულებს სოლისებური კუდის მოქნილი და მაგარი ბუმბულები, რომლებსაც ფრინველი ეყრდნობა. საჭის ბუმბულები 5 წყვილია. მე-6 წყვილი რუდიმენტულია. განგურის დროს საჭის შუა წყვილი იცვლება დანარჩენების ზრდის დამთავრების შემდეგ. ფრთები შედარებით ფართო და ბლაგვია. ფრენენ საკმაოდ ცუდად – მძაფრად, მაგრამ ტალღისებურად. |
| − | მონოგამიური ფრინველებია. ინკუბაციასა და მართვეების აღზრდაში მონაწილეობს ორივე სქესის ფრინველი. ბუდობენ ფუღუროებში, | + | |
| − | + | [[მონოგამია|მონოგამიური]] ფრინველებია. ინკუბაციასა და მართვეების აღზრდაში მონაწილეობს ორივე სქესის ფრინველი. ბუდობენ ფუღუროებში, რომლებსაც თვითონვე ამოტეხენ დამპალ ან რბილმერქნიან [[ხე]]ებზე. ზოგიერთი ბუდობს სოროებშიც. დებენ 2-დან 8-მდე კვერცხს ([[მაქცია (ფრინველი)|მაქცია]] 6-12 კვერცხს). საინკუბაციო პერიოდი 12-14 დღემდე გრძელდება. ბარტყები იჩეკებიან შეუმოსავი და თვალებაუხილველნი და დიდხანს რჩებიან ბუდეში. | |
| − | კოდალასებრნი მობინადრე, იშვიათად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევიან. მხოლოდ მაქციაა გადამფრენი. იკვებებიან ყოველნაირი | + | |
| − | კოდალასებრთა ოჯახს ყოფენ 3 ქვეოჯახად. მათგან საქართველოში | + | კოდალასებრნი მობინადრე, იშვიათად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევიან. მხოლოდ მაქციაა გადამფრენი. იკვებებიან ყოველნაირი [[მწერები]]თ, უპირატესად მეხეური, ე. წ. ქსილოფაგებით (ხარაბუზები, ქერქიჭამიები, ლაფნიჭამია, პეწიანები და სხვ.). ჭამენ ჭიანჭველებსაც, აგრეთვე მცენარეთა, განსაკუთრებით წიწვიანთა თესლებს. ზოგიერთი ზიანის მიუხედავად, კოდალებს დიდი სარგებლობა მოაქვთ ტყეებისათვის საშიში ქსილოფაგი მწერების მასობრივად განადგურებით. |
| + | |||
| + | კოდალასებრთა ოჯახს ყოფენ 3 ქვეოჯახად. მათგან საქართველოში წარმოდგენილია 2 ქვეოჯახი 4 გვარით. მაქცია გამოირჩევა თავისებური ნიშნებით. | ||
| + | :*[[მაქცია (ფრინველი)|მაქცია]] | ||
| + | :*[[შავი კოდალა]] | ||
| + | :*[[მწვანე კოდალა]] | ||
| + | :*[[ჭრელი კოდალა]] | ||
==წყარო== | ==წყარო== | ||
მიმდინარე ცვლილება 15:42, 5 მაისი 2025 მდგომარეობით
კოდალასებრნი (ლათ. Picidae) − ფრინველთა ოჯახი კოდალასნაირთა რიგიდან. ოჯახი შეიცავს პატარა და საშუალო სიდიდის ფრინველებს, მოკლე და საკმაოდ უხეში ბუმბულსაფარველით, ჭრელი, ხშირად მკვეთრი შეფერილობით. დიდ და მაგარი თავის ქალასთან უძრავად და მტკიცედაა შეერთებული ნისკარტზედა. ნაკლებად მოძრავია კვადრატული ძვალიც, ხოლო ცხვირის ტიხარი მთლიანი და მასიურია. ნისკარტი – სწორი, მაგარი და ბოლოში სატეხისებური. ნესტოები დაფარულია ჯაგრისებური ბუმბულით. კარგადაა განვითარებული კისრის კუნთები. ენა მრგვალი და მეტად გრძელია, წვეროში მაგარი და წვეტიანი, ხოლო წვეტის მახლობლად გვერდებზე ხორკლიანია. დიდ ჭრელ კოდალას 9 სმ-ის სიღრმიდან შეუძლია ენით მწერის ამოყვანა. ეს ხერხდება ენისქვეშა ძვლის გრძელი ტოტების მეშვეობით, რომლებიც თავის ქალას უკანიდან ეხვევიან, კანის ქვეშ თხემზე გადადიან და ცხვირის ღრმულამდეც კი აღწევენ.
ფეხები მოკლეა, მაგრამ თითები გრძელია და შეიარაღებულია მახვილი, მოკაუჭებული ბრჭყალებით. წინ მიმართული 2 თითი ძირში ერთმანეთთან შეზრდილია. უკან მიმართული 2 თითიდან, გარეთას (მეოთხეს) შეუძლია გვერდზე შებრუნება. ფეხის ასეთი აგებულება მოხერხებულია ხის ღეროს ვერტიკალურ ზედაპირზე არა მარტო ცოცვისათვის, არამედ ხის ქერქის ან მერქნის ამოტეხის დროს, მასზე საიმედოდ მოსაჭიდებლად. ამ დროს დიდ როლს ასრულებს სოლისებური კუდის მოქნილი და მაგარი ბუმბულები, რომლებსაც ფრინველი ეყრდნობა. საჭის ბუმბულები 5 წყვილია. მე-6 წყვილი რუდიმენტულია. განგურის დროს საჭის შუა წყვილი იცვლება დანარჩენების ზრდის დამთავრების შემდეგ. ფრთები შედარებით ფართო და ბლაგვია. ფრენენ საკმაოდ ცუდად – მძაფრად, მაგრამ ტალღისებურად.
მონოგამიური ფრინველებია. ინკუბაციასა და მართვეების აღზრდაში მონაწილეობს ორივე სქესის ფრინველი. ბუდობენ ფუღუროებში, რომლებსაც თვითონვე ამოტეხენ დამპალ ან რბილმერქნიან ხეებზე. ზოგიერთი ბუდობს სოროებშიც. დებენ 2-დან 8-მდე კვერცხს (მაქცია 6-12 კვერცხს). საინკუბაციო პერიოდი 12-14 დღემდე გრძელდება. ბარტყები იჩეკებიან შეუმოსავი და თვალებაუხილველნი და დიდხანს რჩებიან ბუდეში.
კოდალასებრნი მობინადრე, იშვიათად მომთაბარე ცხოვრებას ეწევიან. მხოლოდ მაქციაა გადამფრენი. იკვებებიან ყოველნაირი მწერებით, უპირატესად მეხეური, ე. წ. ქსილოფაგებით (ხარაბუზები, ქერქიჭამიები, ლაფნიჭამია, პეწიანები და სხვ.). ჭამენ ჭიანჭველებსაც, აგრეთვე მცენარეთა, განსაკუთრებით წიწვიანთა თესლებს. ზოგიერთი ზიანის მიუხედავად, კოდალებს დიდი სარგებლობა მოაქვთ ტყეებისათვის საშიში ქსილოფაგი მწერების მასობრივად განადგურებით.
კოდალასებრთა ოჯახს ყოფენ 3 ქვეოჯახად. მათგან საქართველოში წარმოდგენილია 2 ქვეოჯახი 4 გვარით. მაქცია გამოირჩევა თავისებური ნიშნებით.
