III კავშირებითი
(ახალი გვერდი: '''III კავშირებითი''' – ზმნის საუღლებელი ერთეული; დრო-კილო...) |
|||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''III კავშირებითი''' – [[ზმნა|ზმნის]] საუღლებელი ერთეული; დრო-კილოთა II სერიის მწკრივი, [[დრო (გრამატიკა)|დრო]] – წარსული, კილო – კავშირებითი. ამ | + | '''III კავშირებითი''' – [[ზმნა|ზმნის]] საუღლებელი ერთეული; დრო-კილოთა II სერიის მწკრივი, [[დრო (გრამატიკა)|დრო]] – წარსული, კილო – კავშირებითი. ამ მწკრივებში მოქმედებითი და საშუალ-მოქმედებითი [[გვარი (ზმნის)|გვარი]]ს ზმნები [[ინვერსია (ენათმეცნიერება)|ინვერსიულია]]: ხდება ქცევათა ნეიტრალიზაცია – ყველა ზმნა საობიექტო ქცევის ფორმას იღებს. სამპირიანი ზმნა ორპირიანი ხდება – გაუჩინარდება ირიბი ობიექტი. III კავშირებითში ე- პრეფიქსი იჩენს თავს (ა-ე-ღოს, გა-ე-კეთებინოს..); III კავშირებითის წარმოების ორი ძირითადი მოდელი გვაქვს: ზმნათა ერთი ნაწილის ფორმები ემთხვევა II კავშირებითის მარტივ ფუძეს (გა-ე-ზარდ-ო-ს, და-ე-ხატ-ო-ს…); ზმნების მეორე ნაწილი კი შუალობითი კონტაქტის ზმნათა [[II კავშირებითი|IIკავშირებითი]]ს ფუძეს გამოიყენებს (ა-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს, და-ე-სახლ-ებ-ინ-ო-ს…). |
| − | + | ვნებითი და საშუალ-ვნებითი გვარის ზმნებში ერთპირიანი ზმნები წარსული დროის ვნებითი გვარის -ინ სუფიქსიან მიმღეობაზე მეშველ ზმნას დაირთავენ II კავშირებითის ფორმით (აშენებულ-იყოს, გაზრდილ-იყოს…); ორპირიანები აწმყოს ფუძეზე -ოდ-ე ფორმანტს დაირთავენ (ა-შენ-ებ-ოდ-ე-ს, გა-ზრდ-ოდ-ე-ს, და-მალ-ვ-ოდ-ე-ს…). | |
| − | + | ||
''გ. გოგოლაშვილი'' | ''გ. გოგოლაშვილი'' | ||
| ხაზი 10: | ხაზი 9: | ||
==ლიტერატურა== | ==ლიტერატურა== | ||
* ჩიქობავა არნ. ქართული ენის ზოგადი დახასიათება. – ქეგლ, ტ. I, თბ., 1950; | * ჩიქობავა არნ. ქართული ენის ზოგადი დახასიათება. – ქეგლ, ტ. I, თბ., 1950; | ||
| − | * [[შანიძე აკაკი|შანიძე ა]]. ქართული (ენის) გრამატიკის | + | * [[შანიძე აკაკი|შანიძე ა]]. ქართული (ენის) გრამატიკის საფუძვლები, I, თბ. 1953 (1973). |
11:57, 24 იანვარი 2024-ის ვერსია
III კავშირებითი – ზმნის საუღლებელი ერთეული; დრო-კილოთა II სერიის მწკრივი, დრო – წარსული, კილო – კავშირებითი. ამ მწკრივებში მოქმედებითი და საშუალ-მოქმედებითი გვარის ზმნები ინვერსიულია: ხდება ქცევათა ნეიტრალიზაცია – ყველა ზმნა საობიექტო ქცევის ფორმას იღებს. სამპირიანი ზმნა ორპირიანი ხდება – გაუჩინარდება ირიბი ობიექტი. III კავშირებითში ე- პრეფიქსი იჩენს თავს (ა-ე-ღოს, გა-ე-კეთებინოს..); III კავშირებითის წარმოების ორი ძირითადი მოდელი გვაქვს: ზმნათა ერთი ნაწილის ფორმები ემთხვევა II კავშირებითის მარტივ ფუძეს (გა-ე-ზარდ-ო-ს, და-ე-ხატ-ო-ს…); ზმნების მეორე ნაწილი კი შუალობითი კონტაქტის ზმნათა IIკავშირებითის ფუძეს გამოიყენებს (ა-ე-შენ-ებ-ინ-ო-ს, და-ე-სახლ-ებ-ინ-ო-ს…).
ვნებითი და საშუალ-ვნებითი გვარის ზმნებში ერთპირიანი ზმნები წარსული დროის ვნებითი გვარის -ინ სუფიქსიან მიმღეობაზე მეშველ ზმნას დაირთავენ II კავშირებითის ფორმით (აშენებულ-იყოს, გაზრდილ-იყოს…); ორპირიანები აწმყოს ფუძეზე -ოდ-ე ფორმანტს დაირთავენ (ა-შენ-ებ-ოდ-ე-ს, გა-ზრდ-ოდ-ე-ს, და-მალ-ვ-ოდ-ე-ს…).
გ. გოგოლაშვილი
ლიტერატურა
- ჩიქობავა არნ. ქართული ენის ზოგადი დახასიათება. – ქეგლ, ტ. I, თბ., 1950;
- შანიძე ა. ქართული (ენის) გრამატიკის საფუძვლები, I, თბ. 1953 (1973).
