ბრეტონი ანდრე
ბრეტონი ანდრე - (ფრ. BRETON ANDRÉ. 1896 - 1966). XX საუკუნის ფრანგი მწერალი, ხელოვნების თეორეტიკოსი, სიურრეალიზმის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.
ანდრე ბრეტონი დაიბადა 1896 წელს. თავის წიგნებში „მარყუჟი 17“ (1945) და „ნათურა საათში“ (1948) აკრიტიკებდა ბურჟუაზიულ საზოგადოებას და ამტკიცებდა, რომ პიროვნება თავისუფლებას იძენს მხოლოდ ინტუიტიურ აქტებში (ძილი, ბოდვა და ა. შ.).
ანდრე ბრეტონი მედიცინასა და ფსიქიატრიას სწავლობდა და I მსოფლიო ომის დროს ნევროლოგიურ ჰოსპიტალში მსახურობდა, სადაც კონტუზიამიღებულ ჯარისკაცებთან ფროიდის ანალიზის მეთოდს იყენებდა. 1924 წლისთვის ბრეტონმა, რომელიც კვლავინდებურად ადამიანის გონების ახირებებით იყო დაინტერესებული, გამოაქვეყნა სიურეალიზმის მანიფესტი, რომელშიც ასახა ფროიდის კონცეფცია, რომელიც ადამიანის გონებას განიხილავდა ბრძოლის ველად, სადაც ქვეცნობიერის ირაციონალური ძალები, მუდმივად ებრძვიან ცნობიერის რაციონალურ, მოწესრიგებულ და დამთრგუნველ ძალებს. გონისაგან ცნობიერების განთავისუფლებით, ბრეტონი მიისწრაფვოდა გამოეკვლია ადამიანის ყველაზე ძირეული, ირაციონალური, აკრძალული სექსუალური სურვილები, საიდუმლო ფანტაზიები და ძალადობრივი ინსტინქტები. როგორც 1934 წელს წერდა ბრეტონი - "ჩვენ ჯერაც ლოგიკის კანონებით ვცხოვრობთ". ამ შეზღუდვებისგან თავის დასაღწევად, ბრეტონმა და სხვა სიურეალისტებმა სიზმრის ანალიზის, თავისუფალი ასოციაციების, ავტომატური წერის, ვერბალური თამაშებისა და ჰიპნოზური ტრანსების მეშვეობით, ქვეცნობიერის გათავისუფლების სტრატეგია შეიმუშავეს. სიურეალისტებმა შეისწავლეს "დანაშაულებრივი შეშლილობისა" და "ქალური გონების" შემთხვევები, რადგან სჯეროდათ, რომ ეს უკანასკნელი, მამაკაცის გონებაზე უფრო სუსტიც იყო და მეტად ბრეტონი ფიქრობდა, რომ 1920-იანი წლების, ომით დაავადებული საზოგადოების გაუმჯობესების ერთადერთ გზას, რაციონალურ შეზღუდვებს გამცდარი, უფრო ძლიერი სიურეალობის აღმოჩენა წარმოადგენდა.
თავად ბრეტონს უშუალოდ თეატრთან შეხება არ ჰქონია, მაგრამ იგი, როგორც საუკუნის პირველ ნახევარში კულტურაში მიმდინარე პროცესების აქტიური მონაწილე, დაახლოებული იყო ფრანგ დრამატურგებსა და თეატრის თეორეტიკოსებთან. მისი დიდი გავლენა შეინიშნება სხვადასხვა თაობის თეატრის მოღვაწეებზე. თუმცაღა მისი მნიშვნელობა, როგორც სიურრეალიზმის ერთ-ერთი თეორეტიკოსის და იდეოლოგისა, დიდი მნიშვნელობის გახლდათ არა მხოლოდ ფრანგული თეატრალური სამყაროსათვის.
მისი წინააღმდეგობრივი ხასიათის გამო იგი ხშირად შედიოდა კონფლიქტში სხვადასხვა ხელოვანებთან, მათ შორის საკუთარი ლიტერატურული ჯგუფის წევრებთანაც. ბრეტონისათვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა მეტამორფოზებს, მუდმივ გარდაქმნასა და ცვალებადობას. სიმბოლოს ხშირად ფატალური მნიშვნელობა, ზოგჯერ კი არქეტიპული დატვირთვა ენიჭებოდა. ბრეტონი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ისეთ სუბსტანციას, რომელსაც იოლი ტრანსფორმაციის საშუალება გააჩნია (მისი იდეების ხორცშესხმა ფრანგ ხელოვანთა გარდა კარგად შეინიშნება ესპანელ ლუის ბენიუელთან და სალვადორ დალისთან).
ბრეტონმა საკუთარი ძალები კინემატოგრაფშიც სცადა და შექმნა კიდეც სიურრეალისტური ფილმები. მრავალრიცხოვან თეორიულ სტატიებსა თუ ზეპირ გამოსვლებში მან საკუთარი თეორიული კონცეფციები ჩამოაყალიბა.
ანდრე ბრეტონი გარდაიცვალა 1966 წელს.
