ბარათაშვილები
ბარათაშვილები – თავადთა საგვარეულო ქართლის სამეფოში. გვარის ფუძემდებელი იყო ბარათა ქაჩიბაძე. მისი შთამომავლები XV საუკუნის ბოლოდან ბარათაშვილებად იწოდებიან. XV საუკუნეში შეიქმნა ბარათაშვილების სათავადო-საბარათიანო, რომელიც მოიცავდა ქციის, მაშავრისა და ალგეთის ხეობებს, მასში შემავალი ასობით სოფლითა და 3 ათასამდე კომლი ყმაგლეხით.
XVI საუკუნეში საბარათიანო უძლიერესი სათავადო იყო ქართლის სამეფოში და ბარათაშვილების საგვარეულოს წარმომადგენლები მეწინავე სადროშოს – სომხით-საბარათიანოს – სარდლები იყვნენ. ამავე დროს, სამეფო კარზე ეპყრათ მდივანბეგების, სახლთუხუცესების, მოლარეთუხუცესების, ბოქაულთუხუცესების თანამდებობები, დიდ როლს თამაშობდნენ ქართლის პოლიტიკურ ცხოვრებაში.
ბარათაშვილების სათავადოს ტერიტორიაზე იყო მნიშვნელოვანი საეკლესიო ცენტრები – ფიტარეთი, გუდარეხი და დმანისის სიონი. ყველა ამ ეკლესია-მონასტერში, რომელთაც ბარათაშვილები დიდ ყმა-მამულს სწირავდნენ, მათ ჰქონდათ საგვარეულო საძვალე-სასაფლაოები. XV-XVIII სს. ბარათაშვილები დიდ შესაწირავს აძლევდნენ სვეტიცხოველს. მათი საგვარეულოს წევრები სხვადასხვა საუკუნეში ჩანან მაღალ საეკლესიო თანამდებობებზე. XVI საუკუნის 50-იან წლებში მღვდელმონაზონი ფილიპე ჩანს ქვათახევის წინამძღვრად (მის მიერაა დაწერილი „ქართლის საკათოლიკოსო მამულების სითარხნის გუჯარი“ 1559); XVII საუკუნეში ბარათაშვილების გვარის წარმომადგენლებს ვხვდებით ქართლის სამღვდელმთავრო კათედრებზე: 20-30-იან წლებში აბრაამი ბოლნელი ეპისკოპოსია, 50-70-იან წლებში ზაქარია ურბნელი ეპისკოპოსია, ხოლო 60-70-იან წლებში მანგლელის კათედრა უჭირავს არსენ ბარათაშვილს. 1723 წელს, 1725-1737 წლებში აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი იყო მწერალი და კალიგრაფი ბესარიონი (ბარათაშვილ-ორბელაშვილი), რომლის კალამს ეკუთვნის პირველი ქართული ანტიკათოლიკური, პოლემიკური თხზულება „გრდემლი“ და რამდენიმე ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოები.
XVI-XVII საუკუნეებში ბარათაშვილებს გამოეყვნენ და ცალკე საგვარეულოებად ჩამოყალიბდნენ გერმანოზიშვილები, აბაშიშვილები, ზურაბიშვილები, ყაფლანიშვილები, ფალავან-ხოსროშვილები, გოსტაშაბიშვილები, იარალიშვილები.
გ. ჯამბურია
ლიტერატურა
- ჯამბურია გ., ქართული ფეოდალური ურთიერთობის ისტორიიდან, თბ., 1955;
- ჯანაშია ს., ბარათაშვილთა გენეალოგიისათვის, შრომები, ტ. 2, თბ., 1952.
