ბუთი ჯონ უილკისი
ჯონ უილკის ბუთი − (John Wilkes Booth - 1838–1865), ამერიკელი მსახიობი, ამერიკის მე-16 ბპრეზიდენტის აბრაამ ლინკოლნის მკვლელი.
შეერთებული შტატების სამოქალაქო ომის დასრულებიდან დაახლოებით ერთ კვირაში, აბრაამ ლინკოლნი ვაშინგტონში - ფორდის თეატრში - სპექტაკლის ყურებისას სასიკვდილოდ დაჭრა პოპულარულმა მსახიობმა ჯონ უილკის ბუთმა. იმ დღეს თეატრი წარმოადგენდა ლაურა კინის დადგმას „ჩვენი ამერიკელი ბიძაშვილი“. სამხრეთელთა მხარდამჭერი ბუთი სცენაზე ავარდა და დაიყვირა: „Thus ever to tyrants!“- „მუდამ ასე მოუვათ ტირანებს“. თავიდან მაყურებლებს ეს სიტყვები დრამის ნაწილი ეგონათ, თუმცა პირველი ლედის კივილმა ყველა გააოცა. მეორე დილას ლინკოლნი გარდაიცვალა.
26 აპრილს ჯარმა ალყა შემოარტყა და ცეცხლი წაუკიდა სახლს, სადაც ბუთი და მისი თანამზრახველი ჰაროლდი იმალებოდნენ. ჰაროლდი გამოვიდა ცეცხლწაკიდებული სახლიდან, თუმცა ბუთი მაინც არ ნებდებოდა. სერჟანტმა მას ყელში ესროლა. მტკიცების თანახმად, მკვლელი იარაღის გამოყენებას ცდილობდა. ბუთმა დაჭრიდან მხოლოდ 3 საათი იცოცხლა და მისი ბოლო სიტყვა იყო: „Useless, useless“ – „ამაოა, ამაო“.
ბიოგრაფია
ბუთის დებიუტი 17 წლის ასაკში, 1855 წლის 14 აგვისტოს შედგა - ბალტიმორის ჩარლზ სთრითის თეატრში (Charles Street Theatre). მან შექსპირის პიესაში „რიჩარდ III“ რიჩმონდის როლი განასახიერა. ბუთის რიჩმონდმა საზოგადოება ააღელვა.
მსახიობმა - როგორც ამბობენ - საერთოდ შეცვალა პერსონაჟის სახე და ყოველ ჯერზე ტექსტის სხვადასხვა ინტერპრეტაციას ახდენდა სურვილისამებრ. თუმცა ჯიმ ბიშოპი (Jim Bishop) წერდა, რომ ბუთი გადაიქცა სცენის აღმაშფოთებელ ქურდად, მაგრამ იგი ისეთი აღტაცებით თამაშობდა რიჩმონდის სცენებს, რომ მაყურებელმა კერპად აქცია. პარალელურად იგი ბალტიმორის ჰოლიდეის ქუჩის თეატრის (Holliday Street Theater) დასის წევრიც ყოფილა, რომელიც ჯონ თ. ფორდს (John T. Ford) ეკუთვნოდა, იქ ბუთი ერთ-ერთ წამყვან არტისტად ითვლებოდა.
1857 წელს, ფილადელფიაში, იგი Arch Street Theater-ის საფონდო კომპანიის წევრი ხდება, სადაც მან მთელი სეზონი ითამაშა. მსახიობს საზოგადოება ჯ. ბ. ვილკესის (J.B. Wilkes) ფსევდონიმით იცნობდა.
1858 წლის თებერვალში ბუთს, სპექტაკლის „ლუკრეცია ბორჯია“ პრემიერაზე („Lucrèce Borgia“), რომელიც „არჩ სთრითის თეატრის“ (Arch Street Theatre) გახსნის ღამეს განხორციელდა, უცაბედად სცენის შიში დაეუფლა და ერთ-ერთი სცენის გათამაშებისას ტექსტი აურია. იმის ნაცვლად, რომ პარტნიორი მსახიობი ქალბატონისთვის ეთქვა: „ქალბატონო, მე ვარ პეტრუჩიო პანდოლფო“, მან წამოიძახა: „ქალბატონო, მე ვარ პონდოლფიო პეტი - პედოლფიო პეტ - პანტუჩიო პედი - საწყალი! ვინ ვარ მე?“. მაყურებელს სიცილი აუტყდა. მსახიობს შეცდომა ჩვეულ ჟესტად ჩაუთვალეს და მას შემდეგ, ბუთი სცენაზე ხშირად მიმართავდა სიტყვებით თამაშის ხერხს. იმავე წელს ბუთი საგასტროლოდ პეტერბურგში გაემგზავრა, სადაც ჯეიმზ ფენიმორ კუპერის „უკანასკნელი მოჰიკანი“ დაიდგა და მსახიობმა ინდიელის შვილის - უნკასის როლი განახორციელა. როგორც ვიცით, რომანი ჩრდილოეთ ამერიკის ინდიელებზე მოგვითხრობს. წიგნში ინგლისსა და საფრანგეთს შორის ინდიელთა მიწების დაპატრონებისათვის გაჩაღებული ომის ერთი ეპიზოდია აღწერილი. მთავარი გმირი, ნეტი ბამპო, იგივე ქორის თვალი, მისი ძმადნაფიცი ინდიელი - ჩინგაჩგუკი და ამ ინდიელის შვილი უნკასი ომში ინგლისის მხარეს იბრძვიან. ავტორი ინდიელი მეომრების საოცარი ვაჟკაცობისა და თავდადების ამბავს აღწერს
ბუთის გარეგნობა და მომხიბვლელობა იმდენად შეერწყა პერსონაჟს, რომ მაყურებელი აღაფრთოვანა. ამ სპექტაკლით დასი ვირჯინიის რიჩმონდის თეატრს (Richmond Theatre) ესტუმრა. ბუთის სცენურმა ენერგიამ და შარმმა, არა მხოლოდ დამსწრე საზოგადოება, არამედ, თავად კომპანიის წარმომადგენლები დაატყვევა და თეატრის დასში ულაპარაკოდ ჩარიცხეს. აქ განხორციელებული როლებიდან უნდა აღინიშნოს შექსპირის „ჰამლეტიდან“ - ჰორაციოს პერსონაჟის „ნიღბის“ შექმნა. აღტაცებული მაყურებელი ტაშითა და ოვაციებით აცილებდა მას სცენიდან. თუმცა, არტისტი, ყოველთვის აღნიშნავდა, რომ მისი ყველაზე წარმატებული და საყვარელი როლი ტირანი, მკვლელი - ბრუტუსი იყო.
მსახიობი იმდენად პოპულარული გახდა, რომ 1850-იანი წლების დასასრულს თავისი შემოქმედებით საკმაოდ დიდი ქონება დააგროვა. როგორც არტისტი, წელიწადში 20,000 დოლარს გამოიმუშავებდა (რაც ახლა დაახლოებით 569,000 აშშ დოლარს უტოლდება). 1860 წლის შუა პერიოდში ბუთი თამაშობდა ნიუ-იორკში, ბოსტონში, ჩიკაგოში, კლივლენდში, სენტ-ლუისში, კოლუმბში, ჯორჯიაში, მონტგომერიში, ალაბამასა და ახალ ორლეანში. პოეტმა და ჟურნალისტმა უოლტ უიტმენმა (Walt Whitman - 1819 - 1892) - ამერიკელი პოეტი, ესეისტი, ჟურნალისტი და ჰუმანისტი) მსახიობი ბუთი ასე დაახასიათა: „მას ჰქონდა საოცარი უნარი სცენიდან დარბაზში უდიდესი ემოცია გამოეშვა, ფანტასტიკური პასაჟები განეხორციელებინა, ვფიქრობ, ნამდვილად გენიალური იყო“. თეატრის კრიტიკოსი, „ფილადელფია პრესის“ (The Philadelphia Press) ჟურნალისტი წერდა: „მიუხედავად ედვინის (ბუთის ძმის, რომელიც ასევე მსახიობი იყო) კულტურისა და ინტელექტისა, მისტერ ბუთი ბევრად უფრო მეტად ქმედითი იყო სცენაზე, სიცოცხლის წარმოსახვისა და ჩვენების უფრო მეტი შესაძლებლობა ჰქონდა. და, ვფიქრობ, უფრო მეტად გენიოსი იყო“.
