ნასესხობა
ნასესხობა – ერთი ენის ელემენტების შეღწევა მეორე ენაში ენათა ურთიერთგავლენის, ენობრივი კონტაქტების შედეგად. ენათა და ერთა ურთიერთობა საზოგადოების, კაცობრიობის ისტორიის და კულტურის განვითარების აუცილებელი პირობაა. ამგვარად ისტორიულ კონტაქტებს (პოზიტიურსაც და ნეგატიურსაც, აგრესიულსაც და კულტურულსაც) შედეგად ენათა ურთიერთშეღწევა მოსდევს. ერთი ენიდან მეორე ენაში შეიძლება გადავიდეს სხვადასხვა რიგის ენობრივი მოვლენები. იშვიათად ეს არის სინტაქსური კონსტრუქციები, უფრო იშვიათად – დერივაციული აფიქსები, რომლებიც სიტყვებთან ერთად აღწევენ ენაში. ენობრივი გავლენის თვალსაზრისით განსაკუთრებით შეღწევადია ლექსიკური ფონდი.
ქართულ ენას ისტორიულად არაერთ კავკასიურ, ევროპისა და აზიის კონტინენტის ერთან და ენასთან ჰქონია კავშირ-ურთიერთობა. ყველა ამ ენას თავისი კვალი აღუბეჭდავს ქართული ენის ლექსიკურ ფონდშიც. ქართულში გვაქვს ნასესხობები სხვადასხვა ენებიდან: ბერძნული, ებრაული, სპარსული, არაბული, თურქული, სომხური, რუსული და სხვ. მაგ., საეკლესიო ტერმინები: აიაზმა, ამბიონი, ემბაზი, ოლარი, ლიტანია… ბერძნულიდან არის შემოსული; ბათქაში, ბოღმა, ყოჩი, ფარა, – თურქულიდან; იატაკი, კოშკი, ლაშქარი, ტაბაკი, ფარდაგი… – სპარსულიდან… ერთი ენიდან მეორეში სიტყვა შეიძლება მესამე ენის მეშვეობითაც შევიდეს. ისეთი შემთხვევებიც გვაქვს, როდესაც ერთი და იგივე სიტყვა ორჯერ შესულა ენაში სხვადასხვა გზით. მაგ., კოშკი ქართულში სპარსულიდან შემოვიდა, საიდანაც ასევე გავრცელდა ევროპულ ენებში. ბოლოს კი ფრანგულიდან კვლავ შეიძინა ქართულმა, მაგრამ უკვე ახალი ფორმითა და სემანტიკით – კიოსკი.
ნასესხობათა ერთ დიდ მასივს ქმნის თანამედროვე საერთაშორისო ლექსიკა, ანუ ინტერნაციონალიზმები.
ნასესხობა მსესხებელ ენაში ამ ენის ფონემატურ და სემანტიკურ სტრუქტურასთან ადაპტაციის რთულ გზას გადის, ასევე ემორჩილება მსესხებელი ენის მორფოლოგიურ პროცესებს. ამ გარემოებათა გამო ნასესხობა ახალი ენის ორგანული ნაწილი ხდება და მასში საბოლოოდ დამკვიდრებისას,მისი უცხოურობა აღარც აღიქმება.
ამდენად, მიმღებ ენაში ადაპტაციის პროცესის თვალსაზრისით, ნასესხობათა რიგში შეიძლება გამოიყოს რამდენიმე ფენა: შეთვისებული ლექსიკა, რომელიც ჯერ კიდევ ორგანულთან სინონიმურად (პარალელურად) გამოიყენება; ლექსიკა, რომელიც ამ მნიშვნელობით ერთადერთია, მაგრამ რომლის უცხოურობა ენაში ჯერ კიდევ აღიქმება და ლექსიკა, რომელიც უკვე იმდენად არის გათავისებული, რომ მსესხებელი ენის ლექსიკურ-გრამატიკულ სისტემის ორგანულ ნაწილად ქცეულა.
ნასესხობის სრული გამოვლენა ენის ლექსიკური ფონდის საფუძვლიან ისტორიულ-ეტიმოლოგიურ ანალიზს მოითხოვს.
ა. არაბული
