შავთავა ოვსადი
შავთავა ოვსადი (ლათ. Saxicola torquata Linnaeus, 1766) − ფრინველი ბეღურასნაირთა რიგიდან.
- კლასი − ფრინველები (AVES)
- რიგი − ბეღურასნაირნი (Passeriformes)
- ოჯახი − შაშვისებრნი (Turdidae)
- გვარი − ოვსადი (Saxicola)
შავთავა ოვსადი პატარა ზომის ფრინველია, ფრთა 60-75 მმ-ია, კუდი − 45-50 მმ, ნისკარტი – 9-11 მმ, წონა – 13-17 გ. მამალი დიდია დედალზე. შეფერილობაშიც სქესობრივი დიმორფიზმი კარგადაა გამოხატული. მამალს თავი, ყელი, კისრის უკანა ნაწილი და ზურგი შავი აქვს, კუდზედა ბუმბულები − თეთრი. ფრთებზე, წინამხრების გასწვრივ დიდი თეთრი ლაქებია, რაც ფრთების თეთრი მფარავებითა და მეორე რიგის შიგნითა მომქნევების თეთრი ძირებით წარმოიქმნება. ფრთების დანარჩენი ნაწილები შავია. საჭის ბუმბულები სრულიად შავია, ზოგჯერ ღია ფერის არშიებით ან ძირები აქვთ თეთრი. საკმაოდ დიდი თეთრი ლაქებია კისრის გვერდებზე და მკერდზე. დანარჩენი ქვემო მხარე ქარცია, მუცლის შუა ნაწილში – ჟანგმიწისფერ-მოთეთრო. სხეულის იმ ნაწილებში, სადაც მამალი შავია, დედალი მურა ფერისაა. ყელის ბუმბულების შავი ძირები დაფარულია ღია ფერის არშიებით და ყელი ჟანგმიწისფერს ღებულობს. სხეულის მუცლის მხარე ქარცი კი არა, მოჟანგმიწისფროა. ნისკარტი და ფეხები შავია.
აღწერილია 19 ქვესახეობა. საქართველოში მოიპოვება ევროპული შავთავა ოვსადი – S. t. rubicola Linn., 1766, თეთრი ფერის კუდის მფარავებზე მუქი წინწკლებით; კავკასიური შავთავა ოვსადი – S. t. variegata Gmelin, 1774, კისრის გვერდებსა და ბეჭებზე უფრო დიდი თეთრი ლაქებით, სუფთა თეთრი კუდზედა ბუმბულებით. საჭის ბუმბულებიც (შუა წყვილის გარდა) ძირის ნახევარში თეთრია; სომხური შავთავა ოვსადი – S. t. armenica Stegman, 1935, თეთრი კუდზედა ბუმბულებით და შედარებით გრძელი ფრთებით.
სარჩევი |
გავრცელება
სახეობის ბუდობის არეალი ვრცელი და თავისებურია, მოიცავს რამდენიმე იზოლირებულ ტერიტორიას ევროპაში, აზიასა და აფრიკაში. ევროპაში ვრცელდება მხოლოდ დასავლეთ და სამხრეთ ნაწილებში. ჩრდილოეთით მოიპოვება ბრიტანეთის კუნძულებზე, დანიისა და პოლონეთის სამხრეთ ნაწილებში. აღმოსავლეთით დაახლოებით დუნაიმდე. აზიის არეალი უფრო ვრცელია, მოიცავს კონტინენტის უდიდეს ნაწილს და იჭრება ურალის ქედის დასავლეთით, აღმოსავლეთ ევროპის მრავალ რაიონშიც; აღმოსავლეთით მოიცავს სახალინს, კურილისა და იაპონიის კუნძულებს, ჩრდილოეთით – მთელ ტაიგის ზონას, ხოლო სამხრეთით – მცირე აზიას, კავკასიას, ირანს, ქაშმირს, ბელუჯისტანს, იუნანს და ბირმის ჩრდილოეთ ნაწილს; აფრიკაში არის ალჟირში, ტუნისში, მაროკოში და კონტინენტის მთელ სამხრეთ ნახევარში, აგრეთვე მადაგასკარზე და კომორის კუნძულებზე. ზამთარს ატარებს აფრიკაში, არაბეთსა და სამხრეთ აზიაში. საქართველოში ცნობილია როგორც მობუდარი ფრინველი.
ბიოტოპი
ღია ადგილები, მინდვრები, მდელოები, ტყისპირები, ბუჩქნარებითა და მაღალი ბალახნარებით. ვერტიკალურად ვრცელდება 2000 მ-მდე ზღვის დონიდან.
გამრავლება
ბუდეს იკეთებს მიწაზე, პატარა ჩაღრმავებაში, ბალახის ან დიდი ქვის ძირში, ხავსისა და ხმელი ბალახისაგან. ზოგან აღნიშნულია წელიწადში ორჯერ გამრავლება, მაგრამ ვადები დადგენილი არაა. დებს ჩვეულებრივად 5-6 კვერცხს. კრუხად ჯდება დედალი. საინკუბაციო პერიოდის ხანგრძლივობა 13 დღეს აღწევს.
კვება
შავთავა ოვსადის საკვებს შეადგენენ მწერები – მეტწილად პატარა ზომის ხოჭოები, ორფრთიანები, მათი ლარვები და ჭუპრები. ჭამს ობობებს, ლოკოკინებს, ჭიებს და სხვა უხერხემლოებს.
მნიშვნელობა
მწერების მასობრივად განადგურებით სარგებლობა მოაქვს სახალხო მეურნეობისათვის.
