მონოლოგი

მონოლოგი − (ძვ. ბერძ. μόνος – ერთი და λόγος – სიტყვა),

1. პერსონაჟის ვრცელი მიმართვა მეორე პერსონაჟისადმი;

2. პერსონაჟთა ჯგუფისადმი;

3. მაყურებლისადმი, როცა მარტო რჩება.

მონოლოგის შემწეობით შემსრულებელი წარმოაჩენს პერსონაჟის სულიერ სამყაროს, მსოფლმხედველობას, ხასიათის სირთულეს მასში ხშირად მოცემულია მოქმედების კულმინაცია.

ანტიკურ ტრაგედიაში მონოლოგი გამოყენებული იყო როგორც ქოროს მიერ მოვლენების ლირიკული შეფასება ან მაცნეთა თხრობა.

არისტოფანემ ანტიკურ კომედიაში შეიტანა ე.წ. პარაბასები – საუბრები საზოგადოებრივ-მორალურ თემებზე. მონოლოგს უმნიშვნელოვანესი როლი მიენიჭა შექსპირის დრამატურგიაში, როგორც გმირის შინაგანი არსის გამოვლენის საშუალებას, ზოგჯერ კი როგორც ხერხს, გვიამბოს საკუთარი თავის შესახებ. კლასიცისტურ დრამაში (მე-17 ს. კორნელი, რასინი და სხვ.) მონოლოგი გამოყენებული იყო სცენებს შორის ლოგიკური კავშირის დასამყარებლად (გმირი თავის გულის მესაიდუმლეს უამბობს მომხდარის შესახებ). მონოლოგმა მნიშვნელოვანი ადგილი დაიკავა მე-18 ს. ბურჟუაზიულ დრამაში (ბომარშე), განსაკუთრებით კი რომანტიკულ დრამაში (მე-19 ს. პირვ. ნახ., ბაირონი). მე-19 ს. მე-2 ნახევარში ნატურალიზმის წარმომადგენლებმა მონოლოგი პრინციპულად უარყვეს. მონოლოგმა მისტიკური ელფერი შეიძინა სიმბოლისტურ დრამატურგიაში (იბსენი, მეტერლინკი), ხოლო მოდერნიზმში სრულიად ახალი, სინთეზური გამოხატულება ჰპოვა (ეგზისტენციალიზმი, ეპიკური დრამა, აბსურდიზმი). მონოლოგი დღემდე რჩება ერთ-ერთ ყველაზე რთულ და ამავე დროს უაღრესად გამომსახველ თეატრალურ საშუალებად.

წყარო

მსოფლიო თეატრის ენციკლოპედიური ლექსიკონი