აბულასან იობისძის წარწერა

აბულასან იობისძის წარწერა

აბულასან იობისძის წარწერა – (XII ს. 80-იანი წლები), ქართული ასომთავრული წარწერა, შესრულებული ჭედურობით ვერცხლის მოოქრულ ფირფიტებზე. ფირფიტები აღმოჩენილია 1886 პ. ს. უვაროვას ხელმძღვანელობით სოფელ აჭანდარის ეკლესიის ნანგრევების გათხრისას (ყოფ. პოლტავსკოე, წებელდა). ფირფიტები წმ. ანდრია მოციქულის ხატის მოჭედილობის ფრაგმენტებია; ხატიდან მხოლოდ ეს წარწერიანი ფრაგმენტები და ჩარჩოს მოჭედილობის მცირე ნაწილიღაა მოღწეული. წარწერა ასეთია:

„† ჵ, ყოვლად წმიდაო მოციქულო ქრისტეს ღმრთისაო ანდრია, შეიწირე (მცირე)დი ესე მსახურებაჲ ჩემგან – ერისთავთა ერისთავისა და მეჭურ(ჭლეთ)უხუცესისა აბულასანისაგან იობისძისა, (რომელმან ვეც) ხლითა შევჭედე კუბოი ესე შენი (სალოცველად) სულისა ჩემისა და ძმათა (ჩემთა – ბასილისა) და ელიასათუის“.

აბულასანის ძმა – ბასილი იყო ქართლის მთავარეპისკოპოსი, რომელსაც თბილისის გარეუბანში (შემდეგ ცენტრი), ვერის უბანში, აუშენებია (1185-87) „ლურჯი მონასტერი“ (ე. ბერიძე). ტაძრის ვრცელ ქტიტორულ საამშენებლო წარწერაში ბასილი აბულასანს მოიხსენიებს, როგორც „ერისთავთა ერისთავს“, „ქართლის ამირათა ამირას“, „რუისთჳსა და შვიდთა მთეულეთთა პატრონს"; გარდა ამისა, წმ. ანდრია პირველწოდებულის ხატის წარწერაში აბულასანი მოხსენიებულია როგორც მეჭურჭლეთუხუცესი. ყველა ამ მონაცემის მიხედვით, აბულასან იობისძე XII ს. დასასრულის საქართველოს ერთ-ერთი გამოჩენილი დიდებულია. მკვლევრები სამართლიანად აიგივებენ მას „ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანში“ მოხსენიებულ „ამირა ქართლისა და ტფილისისა, სახელით აბულასანთან“, რომლის შერჩეულიც იყო თამარ მეფის პირველი ქმარი იური ანდრიას ძე, საქართველოში გიორგი რუსის სახელით ცნობილი.

როგორც ჩანს, აბულასან იობისძე და მთელი მისი ნათესაობა გადაჰყვა იმ ცნობილ პოლიტიკური მოვლენებს, რომელიც საქართველოში დატრიალდა XII ს. ბოლოს გიორგი რუსის გაძევების გამო. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ აბულასან იობისძე დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი და უდიდესი ფეოდალური საგვარეულოს მარუშიან – მარუშისძე – ვარდანის ძე – დადიანების კიდევ ერთი შტოს – იობისძეების წარმომადგენელია (ქ. ჩხატარაიშვილი) და მათი საგვარეულო სამარხი იყო აჭანდარის ეკლესია, რომლის ნანგრევებშიც აღმოჩნდა ხატის ფრაგმენტები.

ლიტერატურა

• ბერიძე ვ. თბილისის „ლურჯი მონასტერი“. – „ქართული ხელოვნება“, ტ. 2. თბ., 1948;
• ქართლის ცხოვრება, ტ. 2. ტექსტი დადგენილი ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, თბ., 1959;
• ჩხარტიშვილი ქ. აბულასან იობისძის წარწერა წებელდიდან და მისი ისტორიული მნიშვნელობა. – კრ: „საქართველოს ფეოდალური ხანის ისტორიის საკითხები“, VI, თბ., 1990;