ნიჩბოსნობა კანოეთი და კაიაკით
ნიჩბოსნობა კანოეთი და კაიაკით (ბაიდარა) − სანიჩბოსნო სპორტის ერთ-ერთი ნაირსახეობა, რბოლა უორკაპო ცალნიჩბიანი (კანოე) და წყვილ-ნიჩბიანი (კაიაკი) ნავებით. კანოეს საერთაშორისო ფედერაცია აერთიანებს 14 ტექნიკურ დისციპლინას, მათ შორის 2 დისციპლინა ოლიმპიურია: სპრინტი და სლალომი.
სარჩევი |
ისტორია
კაცობრიობას უხსოვარი დროიდან ემსახურებოდა კანოე და კაიაკი, როგორც წყალზე გადაადგილების საშუალებები. თანამედროვე კაიაკის შორეულ წინამორბედად ითვლება ესკიმოსური ნავი კაიაკი, ხოლო კანოესი – ინდიელთა პიროგა.
ლონდონში მცხოვრებმა შოტლანდიელმა იურისტმა ჯონ მაკგრეგორიმ სწორედ ესკიმოსთა ნავების მიხედვით დაამზადა თავისი კაიაკი, რომლითაც ევროპის ბევრი მდინარე მოიარა. 1866 წელს მან ლონდონში დააარსა კანოისტთა პირველი კლუბი. მანვე 1869 წელს მოაწყო პირველი საკაიაკო რეგატა, რამაც სათავე დაუდო სპორტის ახალი სახეობის ჩამოყალიბებას.
XIX საუკუნის დამდეგს ევროპის მრავალ ქვეყანაში, მდინარეებისა და ტბების ნაპირებზე გაჩნდა სანიჩბოსნო ბაზები და კლუბები, უმთავრესად ტურისტული დანიშნულებისა. კაიაკით ნიჩბოსნობა პოპულარულ და პრესტიჟულ გატაცებად იქცა. შესაბამისად, განვითარდა ახალი ტიპის, რთული ბუნებრივი პირობებისთვის გამოსადეგი ნავების წარმოება. კაიაკზე წყვილმოსასმელიან ნიჩბებს იყენებდნენ, კანოეზე – ცალმოსასმელიანს. გახშირდა სახელდახელო შეჯიბრებები, რომელთა ორგანიზება 1924 წლიდან ითავა კოპენჰაგენში დაარსებულმა კანოეს საერთაშორისო წარმომადგენლობამ. სწორედ ამ ორგანიზაციის ინიციატივით გაიმართა პირველი ოფიციალური საერთაშორისო შეჯიბრებები, მათ შორის – ევროპისა და მსოფლიოს ჩემპიონატები. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, 1946 წელს, ამ საქმეს სათავეში ჩაუდგა კანოეს საერთაშორისო ფედერაცია, რომლის ეგიდითაც ნიჩბოსნობის სხვადასხვა დისციპლინაში ოცდაათამდე საერთაშორისო შეჯიბრება იმართება.
კანოეთი და კაიაკით სპრინტში საჩვენებელი ოლიმპიური ტურნირი 1924 წელს მოეწყო, ბერლინის 1936 წლის თამაშებიდან კი იგი სრულუფლებიანი ოლიმპიური სახეობა გახდა. სადებიუტო თამაშების პროგრამაში შეიტანეს ერთ და ორადგილიანი ნავებით კაცთა რბოლები, 1948 წელს კი ლონდონში ერთადგილიანი კაიაკით ქალებმაც იასპარეზეს. მას შემდეგ ოლიმპიური პროგრამა და ფორმულა არაერთხელ შეიცვალა. ექვსგზის ოლიმპიური ჩემპიონია შვედი გერტ ფრედრიკსონი. ქალთა შორის 3 ოქროს მედალი აქვს მოპოვებული რუს ლიუდმილა პინაევას. სლალომში მსოფლიოს ჩემპიონატი იმართება 1949 წლიდან. ოლიმპიური თამაშების პროგრამაში პირველად შეიტანეს 1972 ნელს, აღადგინეს 1992-დან.
ნიჩბოსნური სლალომის ისტორია იწყება 1932 წლიდან, როცა სამთო თხილამურობაში გაწაფული შვეიცარიელები მთის მდინარეზე ნავით დაეშვნენ და აღმოაჩინეს, რომ „ზაფხული, წყალი და კანოეთი სლალომი“, არანაკლებ საინტერესო ყოფილა, ვიდრე „ზამთარი, თოვლი და სათხილამურო სლალომი“. წყლის სტიქიასთან შებრძოლებისა და აბობოქრებულ მდინარეზე დაშვების მოყვარულები მოგვიანებით კანოეს საერთაშორისო ფედერაციამ შეიერთა, წესები დაუდგინა და პირველი შეჯიბრებებიც მოაწყო. დროთა განმავლობაში იცვლებოდა წესებიც და ნავის კონსტრუქციაც. სარბიელზე გამოჩნდა სხვადასხვა ზომის, სინთეტიკური მასალებისგან დამზადებული და სამთო პირობებისთვის უფრო მოხერხებული ნავები.
ნიჩბოსნური სლალომის ოლიმპიური დებიუტი 1972 წელს შედგა მიუნხენში. ხელოვნური საწყლოსნო ტრასის მოწყობა 4 მლნ დოლარი დაჯდა. პროგრამაში იყო კაცთა 3 (ერთადგილიანი ბაიდარა და კანოე, ორადგილიანი კანოე) და ქალთა 1 (ერთადგილიანი ბაიდარა) დისციპლინა. ოთხივე ოქროს მედალი გდრ-ის სპორტსმენებმა მოიპოვეს. სლალომისტთა ოლიმპიური ტურნირი მხოლოდ ოცი წლის შემდეგ განახლდა. გარდა ოლიმპიური სახეობებისა, რეგულარულად იმართება შეჯიბრებები სხვა პოპულარულ დისციპლინებში: კანოე-პოლო, იალქნიანი კანოე, ფრისტაილი, ექსტრემალური და ჯგუფური დაცურება, რბოლა მარათონულ დისტანციებზე და სხვ.
კანოე საქართველოში
საქართველოში ხალხურ ნიჩბოსნობას დიდი ხნის ისტორია აქვს, კანოისტთა პირველი სპორტული შეჯიბრება კი 1930-იან წლებში გაიმართა, როცა მცხეთაში, მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, წყალჯომარდობის სადგური აიგო. ეს სადგური მთელი დატვირთვით მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ამუშავდა. ვლადიმერ რაზმაძემ, შაქრო ხუბეროვმა და სხვა მწვრთნელებმა სპორტულ ჯგუფებში ბევრი ახალგაზრდა ჩააბეს. მოგვიანებით, ასეთივე ჯგუფები გაიხსნა თბილისში, ფოთში, რუსთავში, დუშეთში, სოხუმში, ბათუმსა და ქუთაისში. სსრკ ჩემპიონატებში პირველი მედლები მოიპოვეს გიორგი კაპანაძემ, არსენ ხუბეროვმა, ალექსანდრე არეშოვმა, ისაკ გიგაურმა, ვლადიმერ რაზმაძემ, პირველი ჩემპიონი კი მცხეთელი ვალენტინა სერედა გახდა (1000 მ, ერთადგილიანი კაიაკი, 1948). სხვადასხვა დროს ჩემპიონები იყვნენ: ფოთელები – ავერი მატკავა, ვიქტორ კრატასიუკი, ზურაბ ხოფერია, ნოდარ ჩარაევი, თამაზ ჩიტაია, მცხეთელი – ჯიმშერ ხოშიბაევი. 1956 წელს სსრკ ხალხთა I სპარტაკიადის ბრინჯაოს მედლები მოიპოვეს მცხეთელმა კანოისტებმა მოსე მამულოვმა და გრიგოლ ურთაშვილმა. საერთაშორისო სარბიელზე თავი გამოიჩინა ავერი მატკავამ, რომელმაც 1965 წელს ევროპის ჩემპიონატში III ადგილი დაიკავა (ერთადგილიანი კაიაკი). საქართველოს ნიჩბოსანთაგან ყველაზე დიდ წარმატებას მიაღწია ვიქტორ კრატასიუკმა, მიუნხენის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონმა (ორადგილიანი კაიაკი).
ბოლო თაობის ქართველ კანოისტთა შორის განსაკუთრებული წარმატებით ასპარეზობს ზაზა ნადირაძე (კანოე, 200 მ). მან ჯერ ახალგაზრდულ შეჯიბრებებში გამოიჩინა თავი, მერე კი – მოზრდილთა ტურნირებში: 2017 წელს ევროპის ჩემპიონატზე ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა, ერთი წლის შემდეგ კი – ოქროსი. ზაზა 2017-ში მსოფლიოს ვიცე-ჩემპიონი გახდა, 2016 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე კი მეხუთე ადგილი დაიკავა. რაც შეეხება სლალომს, საქართველოში პირველი სლალომისტები 1970-იანი წლების დასაწყისში გამოჩნდნენ. მათ მალე აუღეს ალღო სპორტის ახალ სახეობას და 4 საკავშირო ჩემპიონატში 6 ოქროს მედალი მოიპოვეს. 1971 წელს პირველ გამარჯვებულთა ორის იყვნენ მცხეთელები – გიორგი ნასყიაშვილი (კაიაკი) და სულხან პერშოვი (კანოე). 1973-74 წლებში ნასყიდაშვილმა კიდევ ორი ჩემპიონატი მოიგო, ერთხელ კი, სსრკ თასის გათამაშებაშიც გაიმარჯვა. 1972 წელს ნასყიდაშვილი მიუნხენის ოლიმპიურ თამაბში მონაწილეობდა და 37 მეტოქეს შორის 31-ე ადგილზე გავიდა. იმავე წელს სსრკ ჩემპიონატში ოქროს მედლები მიიღეს ვიტალი ოსტიაშვილმა და ანა დემიანენკომ. 1973 წელს სსრ კავშირის თასი დაისაკუთრა ტარიელ გაბრიელიანმა. მას შემდეგ საქართველოს სლალომისტებს არც ერთი მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი შეჯიბრება არ მოუგიათ.
წესები
შეჯიბრება კანოეთი და კაიაკით იმართება დამდგარი, წყნარი წყლის აკვატორიაში ბუნებრივ ან ხელოვნურ წყალსატევებზე. სარბოლო ტრასის სიგრძეა 1000 მ, სიგანე – 150 მ, ბილიკის სიგანე – 9 მ. ბილიკები ერთმანეთისგან ტივტივებითაა გამოყოფილი.
ერთადგილიანი კაიაკის სიგრძეა – 5, 2 მ, სიგანე – 51 სმ, წონა – 12 კგ; ორადგილიანის სიგრძეა – 6, 5 მ, სიგანე – 55 სმ, წონა – 18 კგ; ოთხადგილიანის სიგრძეა – 11 მ, სიგანე – 60 სმ, წონა – 30 კგ. ერთადგილიანი კანოეს სიგრძეა – 5, 2 მ, სიგანე – 75 სმ, წონა – 16 კგ; ორადგილიანის სიგრძეა – 6,5 მ, სიგანე – 70 სმ, წონა – 20 კგ; ოთხადგილიანის სიგრძეა – 11 მ, სიგანე – 70 სმ, წონა – 20 კგ. კაიაკის ნიჩაბს 2 ფრთა აქვს, კანოესას – 1.
სპორტსმენებს აცვიათ შორტები და მაისურები განმასხვავებელი ნიშნებითა და ნომრებით. შეჯიბრების მონაწილე ნავები სტარტზე კენჭისყრის მიხედვით ნაწილდებიან და მსაჯის ნიშანზე იწყებენ მოძრაობას. ორი ფალსტარტისათვის ეკიპაჟი შეჯიბრებიდან იხსნება. ნავი დისტანციას მაშინ ამთავრებს, როდესაც მისი ქიმი ფინიშის ორ წითელ ალამს შორის გაივლის. იმარჯვებს ის, ვინც დისტანციის გავლას ყველაზე ნაკლებ დროს მოანდომებს.
სლალომი
შეჯიბრება ნიჩბოსნურ სლალომში იმართება მთის მდინარის კალაპოტში ან საგანგებოდ შექმნილ ხელოვნურ ჩქერალებში. წყლის ნაკადის სიჩქარე უნდა იყოს არანაკლებ 2 მ/წმ, სიღრმე – მინიმუმ 0,4 მ, მარშრუტის სიგრძე – 200-დან 400 მეტრამდე. მთელი ტრასის გასწვრივ ათავსებენ 20-25 „კარს“ – წყალზე დაკიდებულ ორ ჯოხს, რომელთა ბოლოები მდინარის ზედაპირამდეა დაშვებული. აქედან მინიმუმ 6 კარს შესასვლელი დინების საწინააღმდეგო მხრიდან უნდა ჰქონდეს.
კარის სიმაღლეა 2 მ, სიგანე – 1,2-3,5 მ. კაიაკის სიგრძეა 4 მ, სიგანე – 60 სმ, წონა – 9 კგ. ერთადგილიანი კანოეს სიგრძეა 4 მ, სიგანე – 70 სმ, წონა – 10 კგ. ორადგილიანი კანოეს სიგრძეა 4,6 მ, სიგანე – 80 სმ, წონა – 15 კგ. ასპარეზობის დროს სპორტსმენს ახურავს ჩაფხუტი და აღჭურვილია მაშველი საშუალებებით.
შეჯიბრების მონაწილეებმა ყველა კარში თანამიმდევრულად უნდა გაიარონ, ოღონდ ისე, რომ არ შეეხონ კარის ამყოლს ნავის კორპუსით, ნიჩბით ან სხეულის რომელიმე ნაწილით. კართან მდგომი მსაჯი კარის არასწორად გავლის შემთხვევაში მაღლა სწევს დაფას, რომელსაც საჯარიმო ქულა აწერია. მინიმალური საჯარიმო ქულაა 5, მაქსიმალური კი – 50. განსაკუთრებულად უხეში დარღვევის შემთხვევაში სპორტსმენს ხსნიან შეჯიბრებიდან. იმარჯვებს ის, ვინც მარშრუტის გავლას ყველაზე ნაკლებ დროს მოანდომებს და ყველაზე ნაკლებ საჯარიმო ქულას დაიმსახურებს.
