ეგვიპტის წინადინასტიური პერიოდი
წინადინასტიური პერიოდი – ეგვიპტის ისტორიის საკმაოდ ხანგრძლივი მონაკვეთი ბინადარი კულტურების გაჩენიდან ერთიანი ეგვიპტური სახელმწიფოს შექმნამდე (დაახლ. 4500-3050 წწ. ჩვ.წ.-მდე), რომლის დროსაც ხდება მეტალის (ნაჭედი სპილენძის) გამოჩენა.
წინადინასტიური არქეოლოგიის ფუძემდებელი იყო ინგლისელი არქეოლოგი ვ. მ. ფ. პეტრი, რომელმაც XIX ს. დასასრულს და XX ს. დასაწყისში გათხარა დაახლოებით 3000 წინადინასტიური სამარხი ნაქადასა და ბალასთან სამხრეთ ეგვიპტეში და ყველაზე დიდი (ნაქადას) დასახლების მიხედვით ამ კულტურულ ფენას ნაქადას კულტურა უწოდა. პეტრიმ ასევე ქრონოლოგიურად დაყო ნაქადას კულტურა სამ პერიოდად იმ დასახლებების მიხედვით, სადაც შესაბამისი ფენის უმნიშვნელოვანესი მასალა იქნა მოპოვებული: ამრატიული, გერზეული და სემაინური.
გასული საუკუნის II ნახევარში გერმანელმა მეცნიერმა ვ. კაიზერმა უმნიშვნელო ცვლილებებზე დაყრდნობით ნაქადას კულტურის სამ პერიოდს ნაქადა I, II და III დაარქვა. ნაქადას კულტურა მოიცავს ჩვ.წ-მდე დაახლოებით 3800-3050 წწ. დღეს ხმარებაშია როგორც პეტრის, ისე კაიზერის ტერმინოლოგია.
მოგვიანებით, გასული საუკუნის ოციან წლებში სამხრეთში აღმოჩენილი იქნა კიდევ უფრო ადრეული ბინადარი კულტურა ბადარიული. ცნობები ჩრდილოეთის კულტურაზე უფრო მწირია, რადგან დელტის შუაგული, რომელიც ეგვიპტეში ყოველთვის დასახლების ძირითად არეალს წარმოადგენდა, დღეს ან გრუნტის წყლების, ან თანამედროვე დასახლებების ქვეშაა. აქ უძველესია ფაიუმის A ჯგუფის კულტურა ფაიუმის ტბის მიდამოებში (დაახლ. ბადარიულის თანადროული), დასავლეთ დელტაში ნაპონია ქრონოლოგიურად შემდეგი მერიმდეს ვრცელი დასახლება და მაადის კულტურა დღევანდელი კაიროს სამხრეთით, რომელიც დაახლოებით გვიან გერზეულის (ნაქადა II) თანადროულად არის მიჩნეული.
წინადინასტიურ, განსაკუთრებით კი ადრეწინადინასტიურ პერიოდში ჩრდილოეთის კულტურა საგრძნობლად განსხვავდებოდა სამხრეთულისაგან მონოქრომული, ძირითადად არადეკორირებული კერამიკით, სამკაულების სიმცირით და უფრო ღარიბული მორთულობით; ასევე უფრო დიდი დასახლებებით და მიცვალებულთა დასახლებების შიგნით დაკრძალვით.
წინადინასტიური პერიოდის დასასრულისათვის ნაქადას კულტურა, რომელიც თანდათან მიიწევს ჩრდილოეთით, ერთადერთი ხდება მთელი ეგვიპტის ტერიტორიაზე. უნდა აღინიშნოს ასევე, რომ თუმცა დელტას უფრო ფართო კონტაქტი ჰქონდა დასავლეთ აზიის თანადროულ კულტურებთან და იდეები და საქონელი ეგვიპტეში უფრო ინტენსიურად აქ შემოდიოდა, ადრედინასტიური ეგვიპტის ძირითადი კულტურული და პოლიტიკური ტრადიციის ფესვები სამხრეთ ეგვიპტეს უკავშირდება.
