ვექტორების ნამრავლი

NPLG Wiki Dictionaries გვერდიდან
გადასვლა: ნავიგაცია, ძიება

ვექტორების ნამრავლი:

1) ორი ვექტორის ვექტორული ნამრავლი – ორი Veqtoruli namravli001.png1 და Veqtoruli namravli001.png2 ვექტორის ვექტორული ნამრავლი არის ისეთი Wrfi089.png ვექტორი, რომელიც მოცემული ვექტორების პერპენდიკულარულია, სიდიდით ტოლია Veqtoruli namravli001.png1 და Veqtoruli namravli001.png2 ვექტორების სიდიდეებისა და მათ შორის მდებარე კუთხის სინუსის ნამრავლისა და მიმართულია ისე, რომ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2 და Wrfi089.png ვექტორები ქმნიან მარჯვენა სისტემას.

ასე აღინიშნება: Wrfi089.png = Veqtoruli namravli001.png1×Veqtoruli namravli001.png2 ან Wrfi089.png = [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2]; სიდიდით:

| Wrfi089.png | = | Veqtoruli namravli001.png1 |∙| Veqtoruli namravli001.png2 |sin(Veqtoruli namravli001.png1 ^,Veqtoruli namravli001.png2).


ვექტორული ნამრავლის თვისებები:

ა) [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2] = 0, თუ Veqtoruli namravli001.png1 და Veqtoruli namravli001.png2 კოლინეარული ვექტორებია;

ბ) [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2 ] =- [ Veqtoruli namravli001.png2, Veqtoruli namravli001.png1 ];

გ) [ Veqtoruli namravli001.png1, k Veqtoruli namravli001.png2] = k [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2];

დ) [(Veqtoruli namravli001.png1+Veqtoruli namravli001.png2 ), Veqtoruli namravli001.png3] = [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png3]+[ Veqtoruli namravli001.png2, Veqtoruli namravli001.png3] .

ე) თუ Veqtoruli namravli001.png1 და Veqtoruli namravli001.png2 განსაზღვრულია დეკარტის კოორდინატებით

Veqtoruli namravli001.png1 = (x1, y1, z1), Veqtoruli namravli001.png2 = (x2, y2, z2) , მაშინ მათი ვექტორული ნამრავლის კოორდინატები იქნება:

Wrfi089.png = [ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2] = (y1, z2-y2 z1, z1, x2-z2, x1, x1, y2-x2, y1).


2) ორი ვექტორის სკალარული ნამრავლი ეწოდება ამ ვექტორების სიდიდეებისა და მათ შორის მდებარე კუთხის კოსინუსის ნამრავლს. აღინიშნება ასე: Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png2 ან (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png2 ). სიდიდით: (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png2) = | Veqtoruli namravli001.png1 | ∙ | Veqtoruli namravli001.png2 | cos( Veqtoruli namravli001.png1 ^,Veqtoruli namravli001.png2).


3) სამი ვექტორის ვექტორული ნამრავლი ეწოდება Veqtoruli namravli001.png1 ვექტორის ვექტორულ ნამრავლს Veqtoruli namravli001.png2 და Veqtoruli namravli001.png3 ვექტორების ვექტორულ ნამრავლზე.

აღინიშნება ასე: Veqtoruli namravli001.png1 × (Veqtoruli namravli001.png2 × Veqtoruli namravli001.png3) ან [ Veqtoruli namravli001.png1 [ Veqtoruli namravli001.png2 Veqtoruli namravli001.png3]].

გვაქვს ტოლობა:

Veqtoruli namravli001.png1×(Veqtoruli namravli001.png2×Veqtoruli namravli001.png3 ) = Veqtoruli namravli001.png2 ∙ (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png3 )-Veqtoruli namravli001.png3 ∙ (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png2 ).

ან

[ Veqtoruli namravli001.png1 [ Veqtoruli namravli001.png2 Veqtoruli namravli001.png3 ]] = Veqtoruli namravli001.png2 ∙ (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png3 ) - Veqtoruli namravli001.png3 ∙ (Veqtoruli namravli001.png1Veqtoruli namravli001.png2 ).


4) სამი ვექტორის შერეული ნამრავლი ეწოდება Veqtoruli namravli001.png1 ვექტორის სკალარულ ნამრავლს Veqtoruli namravli001.png2 და Veqtoruli namravli001.png3 ვექტორების ვექტორულ ნამრავლზე.

აღინიშნება ასე: Veqtoruli namravli001.png1 ∙ (Veqtoruli namravli001.png2×Veqtoruli namravli001.png3) ან Veqtoruli namravli001.png1 [ Veqtoruli namravli001.png2 Veqtoruli namravli001.png3 ].

მტკიცდება, რომ Veqtoruli namravli001.png1 [ Veqtoruli namravli001.png2 Veqtoruli namravli001.png3 ] = [ Veqtoruli namravli001.png1 Veqtoruli namravli001.png2] Veqtoruli namravli001.png3 და უდრის det (Veqtoruli namravli001.pngik), სადაც Veqtoruli namravli001.pngi1, Veqtoruli namravli001.pngi2, Veqtoruli namravli001.pngi3, არიან Veqtoruli namravli001.pngi ვექტორის კოორდინატები (I,k = 1,2,3).

გეომეტრიულად, სამი ვექტორის შერეული ნამრავლი ტოლია იმ პარალელეპიპედის მოცულობისა, რომელიც აგებულია საერთო სათავეზე მოდებულ Veqtoruli namravli001.png1, Veqtoruli namravli001.png2 და Veqtoruli namravli001.png3 ვექტორებზე.


ორი ვექტორის ვექტორული ნამრავლი და სკალარული ნამრავლი შემოიღო ჰამილტონმა; მანვე ეს სახელწოდება მისცა შესაბამის მოქმედებებს (1853). გრასმანი იმავე დროს იყენებდა სახელწოდებებს „შიგა“ და „გარე“ ნამრავლები (1844); გარდა ამისა, გრასმანმა შემოიღო შერეული (ვექტორულ-სკალარული) ნამრავლი (1862), რომელსაც „ალტერნატიურს“ ან „პოლარულს“ უწოდებდნენ.

1900 წლამდე იყენებდნენ სხვადასხვა აღნიშვნებსა და სახელწოდებებს. XX საუკუნის დასაწყისში ვექტორული აღნიშვნები ფართო მსჯელობის საგანი გახდა და მათი უნიფიცირებისათვის შეიქმნა სპეციალური საერთაშორისო კომისია.

თანამედროვე აღნიშვნები Veqtoruli namravli001.pngKoo005.png და Veqtoruli namravli001.png×Koo005.png შემოიღო გიბსმა; იგი ამ აღნიშვნებს იყენებდ 1881 წლამდე. აღნიშვნა Veqtoruli namravli001.png, Koo005.png გამოჩნდა გერმანელი მათემატიკოსის ხენრიჩის წიგნის ინგლისურ გამოცემაში (1903). აღნიშვნა [ Veqtoruli namravli001.png, Koo005.png] შემოიღო გრასმანმა (1844).


წყარო

მათემატიკის ენციკლოპედიური ლექსიკონი

პირადი ხელსაწყოები
სახელთა სივრცე

ვარიანტები
მოქმედებები
ნავიგაცია
ხელსაწყოები