დოღი (რიტუალი)
დოღი – მიცვალებულის კულტთან დაკავშირებული რიტუალური მარულა, გავრცელებული, თითქმის, მთელ საქართველოში (აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელებში, სვანეთში, სამეგრელოში, აფხაზეთში, საქართველოს ოსურ მოსახლეობაში); იმართებოდა მიცვალებულის წლისთავზე. დოღში განსაკუთრებულ როლს თამაშობდა გარდაცვლილის სახელზე ნაკურთხი ცხენი („სულის ცხენი“, „დალაჲ“, „სადგინი“, „ათარჩეი“, „ბახფალდისინი“, „დუღი“), რომლის სახით ცხენთრბევაში ახალსულიც „მონაწილეობდა“.
ფრიად საინტერესოა სვანეთში გავრცელებული, დანარჩენთაგან განსხვავებული, წესი: სვანები დასაფლავების დღეს ცხენს საუკეთესოდ მორთავდნენ და პატრონის კუბოს მახლობლად დააყენებდნენ. გასვენებისას ამ ცხენზე ახალგაზრდა შეჯდებოდა და სამგლოვიარო პროცესიის წინ მას იმდენ ხანს აჭენებდა, რომ პირუტყვი მომკვდარიყო, ე. ი. თავის პატრონთან ერთად საიქიოში „გამგზავრებულიყო“. საწესო დოღი და მასთან დაკავშირებული რიტუალების მთელი კომპლექსი საიქიოში მიცვალებულის გამგზავრებისა და სიკვდილის გაცილების ინსცენირებას წარმოადგენს.
ლიტერატურა
- დ. გიორგაძე. დაკრძალვისა და გლოვის წესები საქართველოში (თუშ-ფშავხევსურეთის ეთნოგრაფიული მასალის მიხედვით). თბ., 1987, გვ. 11-14;
- მ. ბალიაური, ნ. მაკალათია. მიცვალებულის კულტი არხოტის თემში // მასალები საქართველოს ეთნოგრაფიისათვის. III. 1940, გვ. 12, 29, 57;
- ს. მაკალათია. ხევსურეთი. თბ., 1984, გვ. 203-204;
- ა. ოჩიაური. მიცვალებულის კულტი როშკასა და უკენ ხადუს თემებში // მასალები საქართველოს ეთნოგრაფიისათვის. III. 1940, გვ. 77;
- ნ. ხიზანიშვილი. ეთნოგრაფიული ნაწერები. თბ., 1940, გვ. 76-77;
- გ. ცოცანიძე. გიორგობიდან გიორგობამდე. თბ., 1987, გვ.116-118;
- ნ. აბაკელია. სიმბოლო და რიტუალი ქართულ კულტურაში. თბ., 1997, გვ. 143.
