მარტივი წინადადება
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''მარტივი წინადადება''' – წინადადება, რომელიც აგებულია [[ზმნა]]სთან სხვა სრულმნიშვნელოვანი სიტყვების (სახელების, [[ზმნისართი|ზმნისართის]]) დაქვემდებარებითი შეკავშირებით. მარტივი წინადადების ცენტრი ზმნაა, რომლითაც არის გადმოცემული წინადადების ძირითადი წევრი – შემასმენელი ([[პრედიკატი]]). მარტივ წინადადებაში მხოლოდ ერთი შემასმენელია, რომელთანაც ცალმხრივი დაქვემდებარებით (სუბორდინაციით) ან საურთიერთო დაქვემდებარებით (კოორდინაციით) დაკავშირებულია წინადადების სხვა წევრები. მაგ. „გახარებული უფალი კარგს ყმას ჯვარს სწერდეს ზენითა“ ([[ვაჟა-ფშაველა]]). ამ მარტივ წინადადებაში ძირითადი წევრი – ზმნა-შემასმენელი, „სწერდეს“ მართავს სახელებს ბრუნვაში (უფალი – ქვემდებარე, ყმას – ირიბი [[დამატება (გრამატიკა)|დამატება]], ჯვარს – პირდაპირი დამატება. თავის მხრივ, სახელები მართავენ ზმნას სუბიექტურ-ობიექტურ პირებში (უფალი სწერდეს; ყმას სწერდეს; ჯვარს სწერდეს – მართვა პოტენციური), ე. ი. მარტივი წინადადების მთავარ წევრთა შორის არის საურთიერთო დაქვემდებარება. მთავარ წევრებს ახლავს დამოკიდებული წევრები (გახარებული უფალი, კარგს ყმას, სწერდეს ზენითა). სახელები (უფალი, ყმას) ითანხმებენ არამთავარ წევრებს – [[განსაზღვრება|განსაზღვრებებს]] ბრუნვაში; ადგილის [[გარემოება (გრამატიკა)|გარემოება]] („ზენითა“) მიერთვის ძირითად წევრს – შემასმენელს. სქემატურად ეს ასე შეიძლება გამოვსახოთ: | + | '''მარტივი წინადადება''' – წინადადება, რომელიც აგებულია [[ზმნა]]სთან სხვა სრულმნიშვნელოვანი სიტყვების (სახელების, [[ზმნისართი|ზმნისართის]]) დაქვემდებარებითი შეკავშირებით. მარტივი წინადადების ცენტრი ზმნაა, რომლითაც არის გადმოცემული წინადადების ძირითადი წევრი – შემასმენელი ([[პრედიკატი]]). მარტივ წინადადებაში მხოლოდ ერთი შემასმენელია, რომელთანაც [[ცალმხრივი დაქვემდებარება (გრამატიკა)|ცალმხრივი დაქვემდებარებით]] (სუბორდინაციით) ან საურთიერთო დაქვემდებარებით (კოორდინაციით) დაკავშირებულია წინადადების სხვა წევრები. მაგ. „გახარებული უფალი კარგს ყმას ჯვარს სწერდეს ზენითა“ ([[ვაჟა-ფშაველა]]). ამ მარტივ წინადადებაში ძირითადი წევრი – ზმნა-შემასმენელი, „სწერდეს“ მართავს სახელებს ბრუნვაში (უფალი – ქვემდებარე, ყმას – ირიბი [[დამატება (გრამატიკა)|დამატება]], ჯვარს – პირდაპირი დამატება. თავის მხრივ, სახელები მართავენ ზმნას სუბიექტურ-ობიექტურ პირებში (უფალი სწერდეს; ყმას სწერდეს; ჯვარს სწერდეს – მართვა პოტენციური), ე. ი. მარტივი წინადადების მთავარ წევრთა შორის არის საურთიერთო დაქვემდებარება. მთავარ წევრებს ახლავს დამოკიდებული წევრები (გახარებული უფალი, კარგს ყმას, სწერდეს ზენითა). სახელები (უფალი, ყმას) ითანხმებენ არამთავარ წევრებს – [[განსაზღვრება|განსაზღვრებებს]] ბრუნვაში; ადგილის [[გარემოება (გრამატიკა)|გარემოება]] („ზენითა“) მიერთვის ძირითად წევრს – შემასმენელს. სქემატურად ეს ასე შეიძლება გამოვსახოთ: |
[[ფაილი:Winadadebis sqema.JPG|250პქ|]] | [[ფაილი:Winadadebis sqema.JPG|250პქ|]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 23:37, 17 მარტი 2024 მდგომარეობით
მარტივი წინადადება – წინადადება, რომელიც აგებულია ზმნასთან სხვა სრულმნიშვნელოვანი სიტყვების (სახელების, ზმნისართის) დაქვემდებარებითი შეკავშირებით. მარტივი წინადადების ცენტრი ზმნაა, რომლითაც არის გადმოცემული წინადადების ძირითადი წევრი – შემასმენელი (პრედიკატი). მარტივ წინადადებაში მხოლოდ ერთი შემასმენელია, რომელთანაც ცალმხრივი დაქვემდებარებით (სუბორდინაციით) ან საურთიერთო დაქვემდებარებით (კოორდინაციით) დაკავშირებულია წინადადების სხვა წევრები. მაგ. „გახარებული უფალი კარგს ყმას ჯვარს სწერდეს ზენითა“ (ვაჟა-ფშაველა). ამ მარტივ წინადადებაში ძირითადი წევრი – ზმნა-შემასმენელი, „სწერდეს“ მართავს სახელებს ბრუნვაში (უფალი – ქვემდებარე, ყმას – ირიბი დამატება, ჯვარს – პირდაპირი დამატება. თავის მხრივ, სახელები მართავენ ზმნას სუბიექტურ-ობიექტურ პირებში (უფალი სწერდეს; ყმას სწერდეს; ჯვარს სწერდეს – მართვა პოტენციური), ე. ი. მარტივი წინადადების მთავარ წევრთა შორის არის საურთიერთო დაქვემდებარება. მთავარ წევრებს ახლავს დამოკიდებული წევრები (გახარებული უფალი, კარგს ყმას, სწერდეს ზენითა). სახელები (უფალი, ყმას) ითანხმებენ არამთავარ წევრებს – განსაზღვრებებს ბრუნვაში; ადგილის გარემოება („ზენითა“) მიერთვის ძირითად წევრს – შემასმენელს. სქემატურად ეს ასე შეიძლება გამოვსახოთ:
მარტივი წინადადება მოდალობის მიხედვით არის თხრობითი. კითხვითი, ბრძანებითი, ძახილისა: მთავარ წევრთა შედგენილობის მიხედვით – გავრცობილი და გაუვრცობელი, სრული და უსრული, უქვემდებარო, განუსაზღვრელპირიანი, განზოგადებულპირიანი. სახელდებითი წინადადება მხოლოდ პირობით თუ შეიძლება ჩაითვალოს წინადადებად, რადგან მასში შემასმენელი არ არის.
კ. გაბუნია
