იახმეს I
(ახალი გვერდი: '''იახმეს I''' – ეგვიპტის ფარაონი, (ძვ. წ. 1550- ძვ. წ. 1525), იახმეს I-ის მე...) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 4 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''იახმეს I''' – ეგვიპტის [[ფარაონი]], (ძვ. წ. 1550- ძვ. წ. 1525), იახმეს I-ის მეფობით იწყება XVIII დინასტია და [[ეგვიპტის ახალი სამეფო|ახალი სამეფო]]ს ხანა. იყო XVII დინასტიის ბოლო ფარაონის, | + | [[ფაილი:Iaxmes I.JPG|thumb|150px|იახმეს I]] |
| + | '''იახმეს I''' – [[ეგვიპტის სამეფო|ეგვიპტის]] [[ფარაონი]], (ძვ. წ. 1550- ძვ. წ. 1525), იახმეს I-ის მეფობით იწყება XVIII დინასტია და [[ეგვიპტის ახალი სამეფო|ახალი სამეფო]]ს ხანა. იყო XVII დინასტიის ბოლო ფარაონის, [[კამოსე]]ს ძმა. | ||
| − | ითვლება, რომ მათი მამა, ტაო II სეკენენრა დაიღუპა ჰიკსოსებთან [[ბრძოლა]]ში, რასაც ადასტურებს უმძიმესი ჭრილობები მის | + | ითვლება, რომ მათი მამა, ტაო II სეკენენრა დაიღუპა ჰიკსოსებთან [[ბრძოლა]]ში, რასაც ადასტურებს უმძიმესი ჭრილობები მის [[მუმია]]ზე. სამი წლის შემდეგ დაიღუპა კამოსეც, რომელზეც ცნობილია, რომ მიიტანა იერიში [[ავარისი|ავარისზე]]. იახმესი ტახტზე დაახლოებით ათი წლის ასაკში ავიდა და თავიდან მისი რეგენტი იყო დედა, იახხეტეპი. მოვლენების შემდგომი განვითარების თანმიმდევრობა და ქრონოლოგია დღემდე არ არის დაზუსტებული მასალის სიმწირის გამო, მაგრამ აშკარაა, რომ იახმესი უაღრესად ენერგიული ფარაონი და შესანიშნავი [[სტრატეგი]] აღმოჩნდა. ე.წ. რინდის მათემატიკური [[რინდის პაპირუსი|პაპირუსი]]ს verso-ს ტექსტის თანახმად, ჰელიოპოლისის აღების შემდეგ მან [[შეტევა (სამხედრო ტერმინი)|შეტევა]] მიიტანა ტარუზე (იგივე [[სილე]], მთავარი სასაზღვრო ფორტი ე.წ. „ხორის გზაზე“, რომელიც ეგვიპტეს [[ქანაანი|ქანაანთან]] აკავშირებდა. ტარუს აღებით მან გადაჭრა [[ტრანსპორტი]]ს მიმოსვლა ქანაანსა და ავარისს შორის და ავარისი ბლოკადაში მოაქცია. შემდეგი ინფორმაციის წყაროა ფარაონის მეზღვაურების უფროსის, ასევე იახმესის, ებანას ვაჟის ბოიგრაფია. რამდენიმე შეტევის შემდეგ ფარაონმა აიღო ავარისი, მაგრამ არ დასჯერდა ჰიკსოსების ეგვიპტიდან განდევნას. იგი დაედევნა მათ [[აზია]]შიც, სადაც [[ალყა]] შემოარტყა შარუხენს, ჰიკსოსების [[სამხედრო ბაზა]]ს სამხრეთ [[პალესტინა]]ში, რომელიც ექვსწლიანი ან სამწლიანი ალყის შემდეგ დანებდა. შემდეგ ენერგიულმა იახმესმა მათ [[სირია|სირიის]] ჩრდილოეთამდე სდია. ამით მან ერთხელ და სამუდამოდ განდევნა დამპყრობლები ეგვიპტიდან და მომავალი თაობების მიერ ახალი ერის დამწყებად იქნა შერაცხული. მანე თონმა ჰიკსოსების განდევნა იმდენად მნიშვნელოვნად მიიჩნია, რომ თუმცა დინასტიური წყვეტა არ ყოფილა, იახმესით ახალი დინასტიის და ახალი ეპოქის ათვლა დაიწყო. |
დამპყრობლების განდევნის შემდეგ იახმესმა ყურადღება ნუბიას მიაპყრო, რომელიც ჰიკსოსების ბატონობის დროს გამოვიდა ეგვიპტის მორჩილებიდან. მან აღადგინა ეგვიპტის გავლენა ნილოსის მეორე ჭორომამდე და დააარსა ახალი ადმინისტრაციული ცენტრი ბუხენში, მან ასევე დააწესა ნუბიის მმართველის თანამდებობა, რომელსაც მიანიჭა წოდება „მეფის ვაჟი, სამხრეთის ქვეყნების ზედამხედველი“ და პირველ მმართველად თავისი ვაჟი – იახმეს სიტაიტი დანიშნა. ამის შემდეგ „მეფის ვაჟი“ (მოგვიანებით – „მეფის ვაჟი კუშში“) ეგვიპტის ადმინისტრაციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რგოლი გახდა, თუმცა იახმესის შვილის და შვილიშვილის შემდეგ ის უკვე არასამეფო წარმოშობის მოხელეებს ეკავათ. საგარეო საქმეების მოწესრიგების შემდეგ იახმესმა არეულობის წლებში დაზარალებულ ტაძრებს მიხედა და ფართო სამშენებლო მოღვაწეობა გააჩაღა. იგი იყო ბოლო ეგვიპტელი ფარაონი, რომელმაც პირამიდა აიგო. მისი პირამიდის ნანგრევები აღმოაჩინეს [[აბიდოსი|აბიდოსში]] 1899 წ.; მათი იდენტიფიცირება 1993 წ. მოხერხდა. იქვე იყო დიდი პირამიდის ქალაქი, მოსახსენიებელი ტაძარი და უზარმაზარი მიწისქვეშა სამარხი. ითვლება, რომ აბიდოსის პირამიდა მისი კენოტაფი იყო, თავად კი დაასაფლავეს მეფეთა ველზე [[თებე (ქალაქი ძველ ეგვიპტეში)|თებე]]ს დასავლეთით, სადაც 1881 წ., [[დეირ-ელ-ბაჰარი|დეირ ელ-ბაჰარი]]ს ცნობილ სამალავში, აღმოაჩინეს მისი მუმია სხვა ფარაონების მუმიებთან ერთად. მისი სამარხი აღმოჩენილი არ არის. | დამპყრობლების განდევნის შემდეგ იახმესმა ყურადღება ნუბიას მიაპყრო, რომელიც ჰიკსოსების ბატონობის დროს გამოვიდა ეგვიპტის მორჩილებიდან. მან აღადგინა ეგვიპტის გავლენა ნილოსის მეორე ჭორომამდე და დააარსა ახალი ადმინისტრაციული ცენტრი ბუხენში, მან ასევე დააწესა ნუბიის მმართველის თანამდებობა, რომელსაც მიანიჭა წოდება „მეფის ვაჟი, სამხრეთის ქვეყნების ზედამხედველი“ და პირველ მმართველად თავისი ვაჟი – იახმეს სიტაიტი დანიშნა. ამის შემდეგ „მეფის ვაჟი“ (მოგვიანებით – „მეფის ვაჟი კუშში“) ეგვიპტის ადმინისტრაციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რგოლი გახდა, თუმცა იახმესის შვილის და შვილიშვილის შემდეგ ის უკვე არასამეფო წარმოშობის მოხელეებს ეკავათ. საგარეო საქმეების მოწესრიგების შემდეგ იახმესმა არეულობის წლებში დაზარალებულ ტაძრებს მიხედა და ფართო სამშენებლო მოღვაწეობა გააჩაღა. იგი იყო ბოლო ეგვიპტელი ფარაონი, რომელმაც პირამიდა აიგო. მისი პირამიდის ნანგრევები აღმოაჩინეს [[აბიდოსი|აბიდოსში]] 1899 წ.; მათი იდენტიფიცირება 1993 წ. მოხერხდა. იქვე იყო დიდი პირამიდის ქალაქი, მოსახსენიებელი ტაძარი და უზარმაზარი მიწისქვეშა სამარხი. ითვლება, რომ აბიდოსის პირამიდა მისი კენოტაფი იყო, თავად კი დაასაფლავეს მეფეთა ველზე [[თებე (ქალაქი ძველ ეგვიპტეში)|თებე]]ს დასავლეთით, სადაც 1881 წ., [[დეირ-ელ-ბაჰარი|დეირ ელ-ბაჰარი]]ს ცნობილ სამალავში, აღმოაჩინეს მისი მუმია სხვა ფარაონების მუმიებთან ერთად. მისი სამარხი აღმოჩენილი არ არის. | ||
მიმდინარე ცვლილება 21:33, 10 ნოემბერი 2024 მდგომარეობით
იახმეს I – ეგვიპტის ფარაონი, (ძვ. წ. 1550- ძვ. წ. 1525), იახმეს I-ის მეფობით იწყება XVIII დინასტია და ახალი სამეფოს ხანა. იყო XVII დინასტიის ბოლო ფარაონის, კამოსეს ძმა.
ითვლება, რომ მათი მამა, ტაო II სეკენენრა დაიღუპა ჰიკსოსებთან ბრძოლაში, რასაც ადასტურებს უმძიმესი ჭრილობები მის მუმიაზე. სამი წლის შემდეგ დაიღუპა კამოსეც, რომელზეც ცნობილია, რომ მიიტანა იერიში ავარისზე. იახმესი ტახტზე დაახლოებით ათი წლის ასაკში ავიდა და თავიდან მისი რეგენტი იყო დედა, იახხეტეპი. მოვლენების შემდგომი განვითარების თანმიმდევრობა და ქრონოლოგია დღემდე არ არის დაზუსტებული მასალის სიმწირის გამო, მაგრამ აშკარაა, რომ იახმესი უაღრესად ენერგიული ფარაონი და შესანიშნავი სტრატეგი აღმოჩნდა. ე.წ. რინდის მათემატიკური პაპირუსის verso-ს ტექსტის თანახმად, ჰელიოპოლისის აღების შემდეგ მან შეტევა მიიტანა ტარუზე (იგივე სილე, მთავარი სასაზღვრო ფორტი ე.წ. „ხორის გზაზე“, რომელიც ეგვიპტეს ქანაანთან აკავშირებდა. ტარუს აღებით მან გადაჭრა ტრანსპორტის მიმოსვლა ქანაანსა და ავარისს შორის და ავარისი ბლოკადაში მოაქცია. შემდეგი ინფორმაციის წყაროა ფარაონის მეზღვაურების უფროსის, ასევე იახმესის, ებანას ვაჟის ბოიგრაფია. რამდენიმე შეტევის შემდეგ ფარაონმა აიღო ავარისი, მაგრამ არ დასჯერდა ჰიკსოსების ეგვიპტიდან განდევნას. იგი დაედევნა მათ აზიაშიც, სადაც ალყა შემოარტყა შარუხენს, ჰიკსოსების სამხედრო ბაზას სამხრეთ პალესტინაში, რომელიც ექვსწლიანი ან სამწლიანი ალყის შემდეგ დანებდა. შემდეგ ენერგიულმა იახმესმა მათ სირიის ჩრდილოეთამდე სდია. ამით მან ერთხელ და სამუდამოდ განდევნა დამპყრობლები ეგვიპტიდან და მომავალი თაობების მიერ ახალი ერის დამწყებად იქნა შერაცხული. მანე თონმა ჰიკსოსების განდევნა იმდენად მნიშვნელოვნად მიიჩნია, რომ თუმცა დინასტიური წყვეტა არ ყოფილა, იახმესით ახალი დინასტიის და ახალი ეპოქის ათვლა დაიწყო.
დამპყრობლების განდევნის შემდეგ იახმესმა ყურადღება ნუბიას მიაპყრო, რომელიც ჰიკსოსების ბატონობის დროს გამოვიდა ეგვიპტის მორჩილებიდან. მან აღადგინა ეგვიპტის გავლენა ნილოსის მეორე ჭორომამდე და დააარსა ახალი ადმინისტრაციული ცენტრი ბუხენში, მან ასევე დააწესა ნუბიის მმართველის თანამდებობა, რომელსაც მიანიჭა წოდება „მეფის ვაჟი, სამხრეთის ქვეყნების ზედამხედველი“ და პირველ მმართველად თავისი ვაჟი – იახმეს სიტაიტი დანიშნა. ამის შემდეგ „მეფის ვაჟი“ (მოგვიანებით – „მეფის ვაჟი კუშში“) ეგვიპტის ადმინისტრაციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი რგოლი გახდა, თუმცა იახმესის შვილის და შვილიშვილის შემდეგ ის უკვე არასამეფო წარმოშობის მოხელეებს ეკავათ. საგარეო საქმეების მოწესრიგების შემდეგ იახმესმა არეულობის წლებში დაზარალებულ ტაძრებს მიხედა და ფართო სამშენებლო მოღვაწეობა გააჩაღა. იგი იყო ბოლო ეგვიპტელი ფარაონი, რომელმაც პირამიდა აიგო. მისი პირამიდის ნანგრევები აღმოაჩინეს აბიდოსში 1899 წ.; მათი იდენტიფიცირება 1993 წ. მოხერხდა. იქვე იყო დიდი პირამიდის ქალაქი, მოსახსენიებელი ტაძარი და უზარმაზარი მიწისქვეშა სამარხი. ითვლება, რომ აბიდოსის პირამიდა მისი კენოტაფი იყო, თავად კი დაასაფლავეს მეფეთა ველზე თებეს დასავლეთით, სადაც 1881 წ., დეირ ელ-ბაჰარის ცნობილ სამალავში, აღმოაჩინეს მისი მუმია სხვა ფარაონების მუმიებთან ერთად. მისი სამარხი აღმოჩენილი არ არის.
